Anh chọn thủ tướng mới như thế nào

Các ứng viên cạnh tranh để trở thành thủ tướng mới của Anh sẽ cần sự ủng hộ của ít nhất 100 nghị sĩ Bảo thủ trước khi vào vòng bỏ phiếu.

Thủ tướng Anh Liz Truss tuyên bố từ chức hôm 20/10, chỉ sau 44 ngày đảm nhiệm chức vụ, trong bối cảnh phải chịu nhiều áp lực. Bà Truss trở thành thủ tướng Anh có số ngày tại nhiệm ít nhất lịch sử.

Graham Brady, chủ tịch Ủy ban 1922, cho biết đảng Bảo thủ sẽ hoàn thành bầu lãnh đạo mới, cũng sẽ là tân thủ tướng Anh, trong tuần tới. Ủy ban 1922 là cơ quan giám sát việc bầu lãnh đạo đảng Bảo thủ.

Quá trình đề cử ứng viên bắt đầu vào ngày 20/10, mỗi ứng viên cần nhận được sự hậu thuẫn của ít nhất 100 nghị sĩ Bảo thủ. Vì có 357 nghị sĩ Bảo thủ, tối đa ba ứng viên sẽ được vào vòng bỏ phiếu.

Trong trường hợp có 3 ứng viên, các nghị sĩ Bảo thủ sẽ bỏ phiếu để chọn ra hai người có kết quả cao nhất vào ngày 24/10. 170.000 đảng viên Bảo thủ sau đó sẽ bỏ phiếu trực tuyến cho đến ngày 28/10 để chọn ra người chiến thắng, kết quả chung cuộc sẽ được công bố cùng ngày.

Thủ tướng Anh Liz Truss tuyên bố từ chức tại Số 10 Phố Downing ngày 20/10. Ảnh: AP.

Giới quan sát đã đưa ra một số cái tên tiềm năng cho vị trí tân thủ tướng Anh, trong đó có cựu Bộ trưởng Tài chính Rishi Sunak, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Penny Mordaunt, Bộ trưởng Tài chính Jeremy Hunt, Bộ trưởng Quốc phòng Ben Wallace và cả cựu Thủ tướng Johnson.

Ông Sunak, 42 tuổi, được cho là ứng viên sáng giá nhất. Ông đã là đối thủ của bà Truss trong cuộc đua sau khi thủ tướng Boris Johnson rời ghế hồi tháng 7. Trong quá trình tranh cử, ông nhiều lần chỉ trích các kế hoạch kinh tế của bà Truss, cảnh báo nó sẽ khiến nền tài chính công Anh "lâm nguy" và lạm phát tăng cao.

Tuy nhiên, nhiều thành viên đảng Bảo thủ từng tức giận khi ông từ chức bộ trưởng tài chính hồi tháng 7, khiến nội các Anh rối loạn và ông Johnson từ chức. Những thành viên Bảo thủ trung thành với ông Johnson sẽ là những người phản đối lựa chọn ông Sunak.

Từ trái qua lần lượt là cựu bộ trưởng tài chính Rishi Sunak, Bộ trưởng Tài chính Jeremy Hunt, Bộ trưởng Quốc phòng Ben Wallace và cựu bộ trưởng quốc phòng Penny Mordaunt. Ảnh: Reuters.

Cựu bộ trưởng quốc phòng Mordaunt, 49 tuổi, là người tích cực ủng hộ Anh rời Liên minh châu Âu (EU) (Brexit) và suýt vào được cuộc đua song mã trong lần bầu lãnh đạo Bảo thủ hồi mùa hè. Một nghị sĩ mô tả bà Mordaunt "có sức hút lớn", nhắc đến khả năng kết bạn với nhiều người trong nội bộ đảng.

Jeremy Hunt, 55 tuổi, đã để thua ông Johnson trong cuộc đua vào ghế thủ tướng Anh hồi năm 2019. Ông từng giữ chức ngoại trưởng năm 2018-2019, dưới thời bà Theresa May.

Ông Hunt trở thành bộ trưởng tài chính Anh hôm 14/10 sau khi bà Truss sa thải Kwasi Kwarteng, khi các kế hoạch đầy tham vọng của bà khiến thị trường Anh rơi vào hỗn loạn. Ông Hunt sau đó đã loại bỏ gần như tất cả biện pháp bà Truss đưa ra. Tuy nhiên, nhiều tờ báo Anh dẫn nguồn tin cho biết ông Hunt dự định không tranh cử lãnh đạo đảng Bảo thủ.

Ông Wallace, 52 tuổi, nằm trong số ít bộ trưởng có độ tín nhiệm tăng khi chính phủ Anh gần đây liên tục vướng bê bối. Ông là bộ trưởng quốc phòng Anh dưới cả thời ông Johnson và bà Truss, chỉ đạo phản ứng của Anh trước việc Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine. Hồi đầu năm, ông nói sẽ không tranh cử thủ tướng, chỉ muốn tập trung vào công việc hiện tại và vẫn giữ quan điểm khi trả lời báo giới tuần này. Tuy nhiên, nhiều đồng minh của Wallace đã nêu khả năng ông tham gia cuộc đua.

Ông Boris Johnson rời văn phòng ở số 10 Phố Downing hôm 5/7, khi còn là thủ tướng Anh. Ảnh: AFP.

Cựu thủ tướng Boris Johnson, 58 tuổi, đã nổi tiếng trên chính trường Anh kể từ khi ông trở thành thị trưởng London vào năm 2008 và là người dẫn đầu phong trào Brexit. Khi phát biểu từ chức hồi tháng 7, ông liệt kê các thành tựu như triển khai vaccine Covid-19 nhanh nhất ở châu Âu và Anh là nước đi đầu trong hỗ trợ Ukraine.

Tuy nhiên, những người thân cận nói ông Johnson lúc này muốn tập trung kiếm tiền thông qua các bài phát biểu hơn là trở lại ghế thủ tướng. Ông đang đi nghỉ tại nước ngoài và dự kiến trở lại Anh vào cuối tuần này.