Ngã ba Đồng Lộc, nơi da thịt đối đầu bom đạn

Yết hầu chi viện Bắc - Nam

Trong cuộc chiến tranh chống Mỹ, thống nhất đất nước, địa bàn tỉnh Hà Tĩnh nơi có Quốc lộ 1A và các tuyến đường chiến lược 15A, 15B, 15C (đường Đông Trường Sơn và Tây Trường Sơn) chạy qua… là các trọng điểm đánh phá của đế quốc Mỹ.

Một trong những địa điểm bị địch muốn san phẳng bằng mọi giá là ngã ba Đồng Lộc nằm trên tuyến đường 15 xuyên suốt Bắc - Nam.

Ngã ba Đồng Lộc có diện tích khoảng 0,6 km², là điểm giao nhau của quốc lộ 15 và tỉnh lộ 2 thuộc địa phận xã Đồng Lộc, huyện Can Lộc. Ngã ba Đồng Lộc còn là điểm hội tụ của các đường ngang tỉnh lộ nối với quốc lộ 1: tỉnh lộ 6 từ thị trấn Nghèn nhập với tỉnh lộ 12 từ Quán Trại tắt qua Khánh Lộc rồi nối với Ngã ba Đồng Lộc tại Khiêm Ích.Tỉnh lộ 2 từ Ba Giang nối với Ngã ba Đồng Lộc tại Trường Thành tạo thành 2 ngã ba trên một đoạn đường dài 800m qua làng dân. Phía đông có Rú Mòi, phía bắc có khe Tùng Cốc, phía nam có núi Mũi Mác, phía tây nam là dãy núi Trọ Voi chạy dài đến tận Khe Giao. Vì thế Ngã ba Đồng Lộc như một lòng chảo tụ điểm các đầu mối giao thông quan trọng của các tuyến đường phía tây tỉnh Hà Tĩnh. Tất cả mọi đường ngang tắt từ Bắc vào Nam đều phải qua ngã ba Đồng Lộc đi vào phà Long Đại - Quảng Bình.

Ngã ba Đồng Lộc bị bom đạn cày xới, hố bom nằm san sát nhau (ảnh: Tư liệu)

Với vị trí rất đặc biệt ấy, nên ngã ba Đồng Lộc đã trở thành một điểm nốt chiến lược, là nơi ta tập trung các lực lượng bảo đảm giao thông vận tải của Trung ương và tỉnh Hà Tĩnh. Trong đó, Đồng Lộc đã tập trung tới 5 đại đội thanh niên xung phong, 3 đại đội chủ lực giao thông, 1 đội cầu, 1 đội xe cơ giới làm nhiệm vụ ứng cứu giải tỏa giao thông.

Lực lượng chiến đấu gồm Trung đoàn pháo cao xạ 210 của Bộ Quốc phòng và một bộ phận của Tiểu đoàn 30 công binh Quân khu 4, Tiểu đoàn 8 pháo cao xạ của tỉnh, cùng với sự tham gia của lực lượng dân quân du kích và nhân dân các xã Quang Lộc, Mỹ Lộc, Thượng Lộc, Trung Lộc, Phú Lộc, Sơn Lộc…

Lúc cao điểm, nơi đây tập trung tới 16.000 người làm nhiệm vụ bảo đảm giao thông.

Sau đợt 1 tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân (1968) tại miền Nam của quân dân ta, tuy buộc phải tuyên bố ném bom hạn chế miền Bắc, ngừng ném bom từ vĩ tuyến 20 trở ra, song, đế quốc Mỹ lại thâm độc chuyển sang tập trung đánh phá dải đất dài và hẹp của miền Trung, hòng ngăn chặn bằng được tuyến đường bộ chi viện cách mạng miền Nam và các chiến trường khác.

Ngã ba Đồng Lộc, điểm nút của điểm nút miền Trung, trọng điểm của trọng điểm miền Trung, trở thành mục tiêu hàng đầu đế quốc Mỹ muốn san phẳng nhằm làm tê liệt hệ thống giao thông vận tải, ngăn chặn sự chi viện của miền Bắc đối với miền Nam, gây tâm lý hoang mang, làm lung lay quyết tâm đánh Mỹ của nhân dân Việt Nam.

Da thịt đối đầu bom đạn

Và chính vị trí chiến lược ấy ngã ba Đồng Lộc trở thành nơi diễn ra cuộc đọ sức quyết liệt giữa ý chí, giữa tinh thần thép của các lực lượng bảo đảm giao thông trên địa bàn Hà Tĩnh và bom đạn của kẻ thù. Mảnh đất nhỏ bé này đã phải chịu đựng một lượng bom đạn khổng lồ của không quân Mỹ.

Theo các tài liệu ghi lại, trong 7 tháng (từ tháng 4 đến tháng 10/1968), không quân Mỹ đã tập trung mọi phương tiện chiến đấu tinh túy nhất đánh vào khu vực Ngã ba Đồng Lộc 1.863 lần, thả gần 50.000 quả bom các loại, chưa kể đạn rốc-két và đạn 20 mm.

Bộ đội, thanh niên xung phong san lấp hố bom tại Ngã ba Đồng Lộc

Máy bay Mỹ trưng bày tại ngã ba Đồng Lộc hôm nay

Trong 7 tháng đó, tổng số lần địch đánh phá khu vực Ngã ba Đồng Lộc bằng với tổng số lần địch đánh vào toàn tỉnh Hà Tĩnh trong năm 1965, nhưng về số lượng bom đạn thì tăng gấp đôi. Bình quân một tháng, địch đánh phá 28 ngày, ngày cao nhất là 103 lần chiếc máy bay với trên 800 quả bom. Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ viết: “Chúng ta đang tập trung ném bom vào khu vực đó gần 3.000 lần chiếc trong tháng hai (1968) tăng lên 5.000 lần trong tháng ba, 7.000 lần trong tháng tư và bây giờ trong tháng năm thì đã trên dưới 10.000 lần chiếc trong một tháng”.

Mặc dù vậy, bằng ý chí, lòng dũng cảm và sự thông minh,mưu trí, quân dân Ngã ba Đồng Lộc đã bắn rơi nhiều máy bay địch, phá hủy hàng nghìn quả bom, đóng góp hàng nghìn ngày công, làm thêm nhiều km đường mới để thông tuyến, góp công rất lớn giúp quân dân ta đánh thắng kẻ thù.