'Cú sốc TSMC' tại một thị trấn ở Nhật Bản

Khi nhà máy sản xuất chip bắt đầu được xây ở Kikuyo, người dân nơi đây dùng cụm từ "cú sốc TSMC" để gọi công ty Đài Loan.

Kikuyo thay đổi hoàn toàn từ năm ngoái sau khi TSMC, hãng gia công chip theo hợp đồng lớn nhất thế giới, xây nhà máy đầu tiên tại đây. Thị trấn nhỏ thuộc tỉnh Kumamoto, miền nam Nhật Bản đang khoác lên mình một hình ảnh mới: ùn tắc giao thông, giá bất động sản tăng vọt và cuộc tranh giành nhân công.

"Sự xuất hiện của TSMC là một tia sáng bất ngờ. Chúng tôi ngay lập tức trở nên nổi tiếng, cứ như thể Kikuyo đột nhiên từ một đứa bé trở thành người lớn vậy", Takatoshi Yoshimoto, thị trưởng Kikuyo, ví von.

Nhà máy TSMC đang xây dựng ở Kikuyo. Ảnh: Reuters

Kikuyo và quận xung quanh Kumamoto là vùng đất được Nhật Bản đặt nhiều kỳ vọng sẽ phục hưng ngành sản xuất chip vốn đã ngưng trệ hàng chục năm qua. Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng, đây cũng là nơi được nhiều tên tuổi bán dẫn để mắt tới.

Những thay đổi ở Kumamoto được xem như một mô hình thu nhỏ về những thách thức lớn hơn đối với Nhật Bản sau thời gian dài trì trệ, từ tình trạng thiếu lao động đến hạn chế về cơ sở hạ tầng. "Chúng tôi gọi là 'cú sốc TSMC', nhưng tôi nghĩ đây là cơ hội lớn để thay đổi cấu trúc nền kinh tế và xã hội Nhật Bản", Kazufumi Onishi, người đứng đầu tỉnh Kumamoto, cho hay. "Nói cách khác, chúng tôi cần cú sốc này để thay đổi".

Kumamoto vốn là nơi đặt trụ sở của hàng chục nhà máy sản xuất chip của Nhật Bản. Kikuyo có nhà máy sản xuất cảm biến hình ảnh cho Sony và thiết bị chip cho Tokyo Electron. Nhưng sự xuất hiện của TSMC lại có tầm quan trọng khác. Theo giới quan sát, việc công ty Đài Loan quyết định đặt nhà máy báo hiệu một giai đoạn mới trong chu kỳ đi xuống của ngành công nghiệp bán dẫn Nhật Bản. Các công ty Nhật Bản đã vươn lên thống trị lĩnh vực này vào những năm 1980, nhưng hiện đã nhường lại lợi thế cho các đối thủ ở Hàn Quốc, Đài Loan, Trung Quốc.

Nhật Bản đang cố gắng vực dậy lĩnh vực sản xuất bán dẫn. Để đảm bảo nguồn cung cấp chip ổn định, chính phủ nước này trợ cấp 3,2 tỷ USD để trang trải một nửa chi phí xây dựng nhà máy cho TSMC ở Kikuyo. "Sự xuất hiện của TSMC mang đến cơ hội một lần trong đời để hồi sinh Nhật Bản như một trung tâm bán dẫn toàn cầu", ông Onishi nói.

Theo ước tính của tập đoàn tài chính Kyushu Financial Group, sự góp mặt của công ty Đài Loan dự kiến tạo ra 4,29 nghìn tỷ yên (29 tỷ USD) cho nền kinh tế địa phương trong thập kỷ tới thông qua tạo việc làm, phát triển cơ sở hạ tầng và thu hút các công ty khác đến khu vực.

Tuy nhiên, điều này cũng tạo ra hàng loạt vấn đề khác. Trước khi khởi công xây dựng, TSMC rầm rộ tuyển dụng với mức lương hàng tháng cho sinh viên mới ra trường cao hơn 30% so với trung bình tại Nhật Bản. TSMC cho biết đây là biện pháp để thu hút "những tân binh xuất sắc". Nhà máy ở Kumamoto dự kiến tạo ra 1.700 việc làm chuyên môn công nghệ cao.

Nhưng đối với doanh nghiệp địa phương, mức lương ở TSMC khiến nhân viên, nhất là người trẻ, chuyển việc thường xuyên hơn. Trong bối cảnh thiếu nhân công, đây là vấn đề sống còn của mỗi doanh nghiệp. Kongo, nhà sản xuất hệ thống lưu trữ tại Kumamoto, đã mất khoảng 5% trong số 300 nhân viên kể từ đầu năm. Đa số chuyển sang TSMC, số khác vào các công ty liên quan đến bán dẫn khác.

"Thật dễ đổ lỗi cho TSMC khi nhân viên đổi việc, nhưng sự di chuyển này là xu hướng tất yếu. Chúng ta cần thay đổi tư duy để nâng cao hiệu suất mỗi cá nhân khi lực lượng lao động ngày càng thu hẹp", Toshihiko Tanaka, CEO của Kongo và là Chủ tịch Liên đoàn Công nghiệp Kumamoto, nói. "Nhật Bản cần học cách làm với 80 nhân viên cho những công việc mà trước đây phải cần 100 người".

Nhật Bản hiện sửa đổi các quy định lao động vào năm tới để hạn chế việc làm thêm giờ trong một số lĩnh vực. "Bạn có thể xây dựng một nhà máy nếu chính phủ cấp tiền, nhưng sẽ làm gì nếu không đủ lao động duy trì cho nhà máy hoạt động?", Tanaka đặt câu hỏi.

Nhà máy TSMC dự kiến đi vào sản xuất cuối 2024. Một số nguồn tin cho biết công ty đang thảo luận về nhà máy thứ hai ở Nhật Bản. "Có thể cuối năm tới, tình hình sẽ rất khó khăn. Đặc biệt, tình trạng thiếu lao động sẽ trở thành vấn đề thường xuyên ở Kumamoto", Mineo Nitta, Tổng giám đốc văn phòng lao động của tỉnh Kumamoto, nói.

TSMC cũng khiến giá đất ở tỉnh này tăng đột biến. Theo dữ liệu của Bộ Đất đai Nhật Bản, sau quyết định xây dựng nhà máy của công ty, giá đất thương mại trung bình ở Kikuyo đã tăng 26% kể từ đầu năm đến 1/7.

Hạ tầng đường sá cũng không đủ phục vụ nhu cầu. Con đường chính duy nhất dẫn đến nhà máy được ghi nhận luôn bị ùn tắc bởi ôtô và xe tải giờ cao điểm, dù trước đó ít khi có tình trạng này. Ngoài ra, hầu hết hệ thống sản xuất bán dẫn cần rất nhiều nước. Khi nhà máy TSMC đi vào hoạt động, những cánh đồng lúa ở đây được dự đoán sẽ thiếu nước nghiêm trọng.

Dù vậy, lãnh đạo Kikuyo tin sự xuất hiện của TSMC khiến vùng đất được lợi nhiều hơn. "Tôi vẫn nói trong các cuộc họp rằng TSMC sẽ tạo ra tác động tích cực, còn chúng tôi sẽ trở thành một phần của dự án lịch sử", thị trưởng Kikuyo Yoshimoto nói thêm.