Vì sao Trung Quốc e ngại cuộc điều tra độc lập về Covid-19?

Giới phân tích cho rằng Trung Quốc có lý do khi bác bỏ lời kêu gọi từ các cường quốc phương Tây, đặc biệt là Mỹ, về việc tiến hành cuộc điều tra độc lập liên quan tới cách nước này xử lý dịch bệnh cũng như nguồn gốc bùng phát dịch. Trung Quốc lo sợ cuộc điều tra sẽ gây tổn hại nhiều hơn tới hình ảnh toàn cầu của nước này, nhất là khi Bắc Kinh đang bị chỉ trích vì hành vi che giấu dịch và cung cấp sai thông tin về dịch.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố ủng hộ một cuộc điều tra “vào thời điểm phù hợp”, tuy nhiên phản đối việc “Mỹ và một số nước khác” tìm cách chính trị hóa dịch Covid-19 để thúc đẩy một cuộc điều tra dựa trên giả thuyết rằng Bắc Kinh có lỗi.

Các nhà khoa học cho đến nay vẫn chưa xác định được nguồn gốc của virus corona chủng mới hay tìm ra “bệnh nhân số 0” dẫn tới dịch bệnh này. Tuy nhiên, phần lớn giới khoa học tin rằng virus lây truyền từ động vật sang con người ở thành phố Vũ Hán - nơi ghi nhận các ca nhiễm đầu tiên, trong đó có ổ dịch tại một chợ hải sản bán động vật tươi sống.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết cơ quan này đã trao đổi với Trung Quốc về việc cử một nhóm chuyên gia tới đây để điều tra về nguồn gốc động vật của virus corona.

Tuy nhiên, theo SCMP, động thái trên cũng không thể xoa dịu mối lo ngại toàn cầu, sau khi WHO bị chỉ trích quá thiên vị Trung Quốc và các chuyên gia Mỹ không được tham gia vào phái đoàn tiếp cận các phòng thí nghiệm ở Vũ Hán, trong khi Nhà Trắng nghi ngờ các cơ sở này là nơi phát tán virus.

Lý do của Trung Quốc

Theo Angela Stanzel, chuyên gia về châu Á tại Viện nghiên cứu Các vấn đề An ninh và Quốc tế Đức, trong giai đoạn hiện tại, Trung Quốc muốn duy trì sự mơ hồ về nguồn gốc của Covid-19, bởi nếu có bằng chứng rõ ràng Trung Quốc là nguồn gốc của đại dịch, đây sẽ là “thảm họa” với hình ảnh của Bắc Kinh.

“Việc đại dịch Covid-19 có liên quan tới Trung Quốc đã đủ khiến cho hình ảnh của nước này xấu đi, do vậy bất kỳ bằng chứng nào (chứng minh Trung Quốc là nguồn gốc của dịch bệnh) cũng sẽ gây tổn hại tương tự cho Trung Quốc. Những bằng chứng như vậy sẽ mâu thuẫn với nỗ lực của Trung Quốc trong việc xây dựng một câu chuyện khác về nguồn gốc của virus, đặc biệt càng khiến cho Mỹ có động lực để đổ lỗi cho Trung Quốc”, bà Stanzel nhận định.

“Trung Quốc có thể sẽ cho phép một cuộc điều tra nào đó để thể hiện với thế giới rằng họ vẫn sẵn sàng hợp tác, nhưng tôi hoàn toàn không nhìn thấy cơ hội nào để các chuyên gia Mỹ được tham gia vào cuộc điều tra này”, chuyên gia Đức nói thêm.

Tại cuộc họp báo ngày 6/5, khi được hỏi khi nào WHO được mời tham gia cuộc điều tra liên quan tới nguồn gốc Covid-19, Đại sứ Trung Quốc tại Liên Hợp Quốc Chen Xu cho biết ưu tiên của Bắc Kinh ở thời điểm hiện tại là tập trung vào cuộc chiến chống dịch “cho tới khi giành chiến thắng cuối cùng”. Ông Chen cũng khẳng định Trung Quốc không ngại “bất kỳ cuộc điều tra hay đánh giá nào”.

Vấn đề về nguồn gốc của Covid-19 sẽ trở thành chủ đề trọng tâm khi Hội đồng Y tế Thế giới, cơ quan ra quyết định của WHO, khởi động cuộc họp trực tuyến vào tuần tới. Liên minh châu Âu, đại diện cho 27 nước thành viên châu Âu, cho biết sẽ ủng hộ nghị quyết được đưa ra tại cuộc họp về việc “xem xét độc lập” dịch Covid-19. Australia, Anh và New Zealand đều ủng hộ cuộc điều tra này.

Hiện vẫn chưa rõ có bao nhiêu nước thành viên Liên Hợp Quốc ủng hộ cuộc điều tra về Covid-19, nhưng Australia vẫn đang rất tích cực trong việc vận động hành lang các quốc gia khác, trong đó có Israel và Singapore, để kêu gọi sự ủng hộ. Điều này cũng dẫn tới mối quan hệ căng thẳng giữa Canberra và Bắc Kinh, khi Đại sứ Trung Quốc tại Australia cảnh báo người Trung Quốc có thể tẩy chay rượu và thịt bò của Australia. Giới chức Australia gọi đây là “sự cưỡng ép về kinh tế”, theo Reuters.

Bắc Kinh đã thông báo cho chính phủ Australia vào cuối ngày 11/5 rằng, Trung Quốc sẽ dừng nhập khẩu thịt bò từ 4 nhà cung cấp thịt bò lớn của Australia, sau khi dọa áp thuế cao với lúa mạch xuất khẩu của Australia.

Yanzhong Huang, nhà nghiên cứu cấp cao về y tế toàn cầu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại ở New York, cho rằng việc Trung Quốc tự nâng tầm vai trò như một nhà lãnh đạo trong đại dịch Covid-19 và ca ngợi thành công chống dịch của mình đã khiến các nước khác bất bình, đặc biệt là phương Tây.

“Nếu không có gì phải che giấu, và nếu phần lớn các nhà khoa học đều đồng ý rằng dịch có nguồn gốc từ nhiên và không có dấu hiệu do con người tạo ra, vậy không có lý do gì khiến Trung Quốc phải do dự với đề xuất điều tra nguồn gốc dịch bệnh”, ông Huang nói.

“Điều quan trọng là cần xem xét vấn đề đó, để ngăn các dịch bệnh trong tương lai và cũng để phá vỡ chuỗi lây nhiễm”, chuyên gia Huang cho biết thêm.

Theo ông Huang, hiệu quả của cuộc điều tra do WHO thực hiện sẽ phụ thuộc vào thành phần của nhóm điều tra cũng như khả năng tiếp cận các phòng thí nghiệm ở Vũ Hán, gồm Viện Virus học Vũ Hán và Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh Vũ Hán. Giới chức Mỹ nghi ngờ các cơ sở này có liên quan tới nguồn gốc của dịch Covid-19, song không đưa ra bằng chứng.

Wei Zongyou, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Phúc Đán ở Thượng Hải, cho rằng chính quyền Trung Quốc có thể đồng ý với một cuộc điều tra độc lập nếu họ cảm thấy cuộc điều tra đó được khởi xướng “tự nguyện”, thay vì từ “sức ép quốc tế”.

“Tuy nhiên vẫn cần có thêm các cuộc thảo luận để biết khi nào (Trung Quốc) chấp nhận cuộc điều tra này và liệu cuộc điều tra có phải chỉ nhằm vào Trung Quốc hay không”, ông Wei nói.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh gần đây đã đề cập tới các báo cáo về những ca nghi nhiễm xuất hiện từ sớm tại Pháp và Mỹ, để nhấn mạnh tính phức tạp trong việc truy tìm nguồn gốc của virus. Một phát ngôn viên khác của Trung Quốc trước đó từng đưa ra giả thuyết rằng Covid-19 có thể do quân đội Mỹ mang tới Vũ Hán.

Sulmaan Khan, giáo sư về lịch sử quốc tế và quan hệ đối ngoại của Trung Quốc tại Đại học Tufts ở Massachusetts, Mỹ, cho rằng lý do chính khiến Trung Quốc e ngại trước một cuộc điều tra độc lập là bởi Bắc Kinh cảm thấy “mất mặt” khi có “một nhóm người nói rằng Trung Quốc không đủ năng lực để tự tiến hành một cuộc điều tra và họ sẽ làm chuyện đó thay Trung Quốc”.

Theo ông Khan, ngay cả khi một cuộc điều tra quốc tế được tiến hành, các chuyên gia cũng rất khó để đi đến một kết luận chắc chắn, trong đó hoàn toàn loại bỏ khả năng virus không có nguồn gốc từ động vật.

Thành Đạt

Tổng hợp