Vì sao Tập đoàn Gazprom Nga tháo chạy khỏi Thổ Nhĩ Kỳ?

Đại gia khí đốt Nga tháo chạy khỏi Thổ Nhĩ Kỳ

Tờ Kommersant ngày 28/6 dẫn nguồn tin từ Tập đoàn khí đốt quốc doanh của Nga là Gazprom cho biết, công ty xuất khẩu năng lượng hàng đầu của Nga có thể rút lui khỏi các liên doanh hợp tác hiện có với các công ty Thổ Nhĩ Kỳ về lĩnh vực năng lượng.

Theo đó, đại gia số 1 của ngành năng lượng Nga cũng như trên toàn thế giới sẽ không còn trực tiếp chi phối thị trường năng lượng nội địa của Thổ Nhĩ Kỳ, mà chỉ tập trung vào lĩnh vực kinh doanh cung ứng, tức là chỉ xuất khẩu khí đốt cho các công ty của nước này.

Theo các nguồn tin quen thuộc với tình hình của Ngân hàng đầu tư Gasprom (Gasprombank), Gasprombank đã hoàn tất thủ tục ra khỏi công ty Promak, một liên doanh giữa Gazprombank và nhà nhập khẩu tư nhân về khí đốt Nga lớn nhất Thổ Nhĩ Kỳ là Akfel Holding, được thành lập vào năm 2014.

Tập đoàn Akfel Holding chiếm khoảng 20% ​​nguồn cung cấp của Gazprom đến Thổ Nhĩ Kỳ), bao gồm 3 công ty là Akfel Gas (Gazprom đang có hợp đồng cung cấp khoảng 2,25 tỷ mét khối khí 1 năm), Avrasia (hợp đồng khoảng nửa tỷ mét khối khí) và Enerco (hợp đồng 2,5 tỷ mét khối).

Nhìn chung, tập đoàn Akfel Holding chiếm 55% khí gas của Gazprom cấp cho các nhà nhập khẩu tư nhân Thổ Nhĩ Kỳ và khoảng 20% tổng số khí gas mà Nga xuất vào Thổ Nhĩ Kỳ (phần lớn xuất cho Tập đoàn khí đốt quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ BOTAS).

Liên doanh giữa Akfel Holding và Gazprombank giữ 60% cổ phần trong hai công ty Avrasia và Enerco (trong đó, Gazprombank sở hữu 40% của 60% cổ phần đó, tỷ lệ còn lại thuộc đối tác); 40% cổ phần còn lại của công ty Enerco thuộc sở hữu của công ty dầu khí Áo OMV.

Ngoài ra, vào năm 2014, Gazprom từng công bố ý định mua lại 50% cổ phần của Akfel Gas nhưng không được sự chấp thuận của Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ.

Trước đó, Phó Chủ tịch Gazprom là ông Alexander Medvedev cho biết, Tập đoàn còn có kế hoạch bán tài sản khác ở Thổ Nhĩ Kỳ là cổ phần thuộc công ty khí đốt Bosphorus.

Hiện Gazprom đang sở hữu lượng cổ phần áp đảo trong công ty khí đốt Bosphorus (71%). Nếu Tập đoàn Nga quyết định rút lui hoàn toàn khỏi thị trường Thổ Nhĩ Kỳ, lượng cổ phiếu này sẽ bán lại cho đối tác địa phương Sen Group - công ty sở hữu 29% cổ phần còn lại.

Theo công bố của Tập đoàn Gazprom, Akfel Holding là nhà bán hàng hiệu quả và lãi suất cao nhất về khí đốt Nga ở Thổ Nhĩ Kỳ. Vậy tại sao Nga lại quyết định bán tháo tất cả cổ phần trong các liên doanh, để hoàn toàn tháo lui khỏi thị trường màu mỡ này?

Bản chất của mối quan hệ Nga-Thổ là hai bên cùng có lợi?

Thổ Nhĩ Kỳ không muốn Nga chi phối về khí đốt?

Theo ông Medvedev, nguyên nhân khiến Tập đoàn này quyết định rời khỏi Thổ Nhĩ Kỳ là do thị trường này trong thời gian qua đã trở nên "không thể đoán trước" và mất sức hấp dẫn vì sự suy yếu của đồng Lira, cùng với các mức thuế quy định ngặt ngèo khác.

Tuy nhiên, theo giới phân tích, một nguyên nhân quan trọng khiến Tập đoàn khí đốt Nhà nước của Nga tháo chạy khỏi thị trường Thổ Nhĩ Kỳ là do tình hình chính trị bất ổn ở quốc gia này, cùng với sự can thiệp của chính quyền Ankara, nhằm quốc hữu hóa các doanh nghiệp năng lượng nước này.

Hồi tháng 12/2016, Akfel Holding đã bị Ankara đe dọa quốc hữu hóa do nghi ngờ có quan hệ với tổ chức của giáo sĩ Gulen, bị chính quyền Erdogan kết tội tổ chức cuộc đảo chính quân sự bất thành ở thủ đô Ankara và thành phố Istanbul của Thổ Nhĩ Kỳ ngày 15/7/2016.

Cơ sở của động tác quốc hữu hóa là nghị định số 674, được chính quyền Erdogan thông qua sau vụ đảo chính hồi tháng 7, trong đó cho phép chính quyền "nắm quyền kiểm soát" các công ty bị nghi ngờ tài trợ cho các tổ chức mà Thổ Nhĩ Kỳ xếp vào loại khủng bố.

Theo đó, "chức năng cổ đông" sẽ do Quỹ Bảo hiểm tiết kiệm Thổ Nhĩ Kỳ (TMSF) đảm nhận. Hội đồng Giám đốc của Tập đoàn Akfel Holding bị hoàn toàn sa thải và bị thay thế bằng các đại diện của TMSF và chuyên viên tư vấn do họ chỉ định.

Câu hỏi về khoản tài sản Nga trong Akfel Holding đã được Chủ tịch Gazprom Alexey Miller đưa ra hôm 06 tháng 12 năm 2016 tại cuộc họp với Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Binali Yildirim khi ông này ở thăm Moscow, nhưng vấn đề vẫn chưa được làm rõ, từ đó đến nay, không có thông tin gì về “số phận” của Gazprom trong liên doanh này.

Do đó, giới phân tích cho rằng, rất có thể là Gazprom đã buộc phải “tự nguyện” rút lui khỏi chức năng điều phối thị trường Thổ Nhĩ Kỳ, an tâm làm một “nhà bán hàng chuyên nghiệp”, trước sức ép của chính quyền Erdogan, nếu không muốn mất sạch cổ phần trong liên doanh này.

Nguyên nhân của sự việc này có lẽ xuất phát từ việc chính quyền Ankara không muốn các đại gia khí đốt Nga nắm quyền chi phối thị trường năng lượng của đất nước, biến nó thành công cụ chính trị và kinh tế. Đối với Thổ Nhĩ Kỳ, sự phụ thuộc vào nguồn cung năng lượng của Nga đã là quá nhiều.

Ngay cả việc Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đã bắt đầu khởi công đường ống dẫn dầu thuộc kế hoạch “Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ” (Turkey Stream) tại khu vực nước sâu ngoài khơi Biển Đen vào ngày 23/6 vừa qua cũng cho thấy rằng, Ankara cũng chỉ muốn thu lợi tối đa từ Moscow, nhưng sẽ không để Nga nắm được con bài chi phối mình.