Xây dựng dân quân tự vệ vững mạnh, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Ngày 28/3/1935, tại Đại hội đại biểu Đảng toàn quốc lần thứ nhất tại Ma Cao (Trung Quốc), Đảng ta đã ra “Nghị quyết về đội tự vệ”. Đây là nghị quyết đầu tiên của Đảng về tổ chức, chỉ đạo xây dựng, huấn luyện và hoạt động của lực lượng tự vệ. Khi đề cập đến vai trò lực lượng dân quân tự vệ, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Dân quân tự vệ và du kích là lực lượng của toàn dân tộc, là một lực lượng vô địch, là một bức tường sắt của Tổ quốc. Vô luận địch nhân hung bạo thế nào hễ đụng vào lực lượng đó, bức tường đó, thì địch nào cũng phải tan rã” [1].

Dân quân tự vệ Việt Nam là bộ phận cấu thành của lực lượng vũ trang nhân dân, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, sự thống lĩnh của Chủ tịch nước, sự quản lý, điều hành của Chính phủ mà trực tiếp là sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng, chính quyền địa phương các cấp; người chỉ huy cao nhất là Tổng Tư lệnh Quân đội quốc gia và Dân quân Việt Nam kiêm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng (nay là Bộ trưởng Bộ Quốc phòng). Sự ra đời và hoạt động của các đội tự vệ, các tổ, tiểu đội du kích cứu quốc và các đội du kích tập trung ở các căn cứ, các địa phương đã làm nòng cốt cho nhân dân khởi nghĩa từng phần, tiến tới Tổng khởi nghĩa, giành thắng lợi trong Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, với điều kiện hết sức khó khăn, gian khổ, bằng các loại vũ khí thô sơ, tự tạo và vũ khí lấy được của địch, phải đương đầu với quân đội viễn chinh của thực dân Pháp được trang bị vũ khí hiện đại, nhưng lực lượng dân quân, du kích và tự vệ đã cùng nhân dân xây dựng làng, xã chiến đấu, kiên cường bám đất, bám dân, bám địa bàn, tiêu hao, tiêu diệt một bộ phận lớn quân địch, phá tề, trừ gian, giữ vững làng, xã, góp phần to lớn vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược mà đỉnh cao là Chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.

Trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 - 1975), với tính chất của cuộc chiến tranh vô cùng ác liệt, địch đã sử dụng nhiều vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại, trong khi vũ khí, trang bị kỹ thuật của Quân đội ta mặc dù có được cải tiến so với trước, nhưng địch vẫn chiếm ưu thế. Với phương châm lấy ít địch nhiều, lấy thô sơ đánh hiện đại, lực lượng DQTV đã phối hợp chặt chẽ với bộ đội chủ lực, xây dựng thế trận chiến tranh nhân dân rộng khắp, góp phần bắn rơi nhiều máy bay địch. Kết thúc cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước riêng DQTV đã độc lập bắn rơi hàng trăm máy bay các loại, bắt sống hàng trăm tên giặc lái và hàng chục toán biệt kích, bắn chìm và bắn cháy nhiều tàu chiến địch.

Trong cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc, lực lượng DQTV đã huy động hàng triệu lượt người tham gia xây dựng tuyến phòng thủ biên giới; phối hợp chiến đấu và phục vụ chiến đấu, góp phần quan trọng vào thắng lợi cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc.

Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, DQTV là lực lượng vũ trang quần chúng không thoát ly sản xuất, công tác; là thành phần của lực lượng vũ trang nhân dân; là lực lượng bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền, bảo vệ tính mạng, tài sản của Nhà nước và nhân dân, làm nòng cốt cùng toàn dân đánh giặc ở địa phương, cơ sở khi có chiến tranh. Đặc biệt, dân quân biển đã thực sự là lực lượng quan trọng phối hợp đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển, đảo… góp phần giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, ngăn chặn, đẩy lùi nguy cơ xung đột vũ trang, phát triển kinh tế…

Trong những năm qua, cấp ủy Đảng các cấp đã quán triệt và cụ thể hóa đường lối, quan điểm Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII về tăng cường quốc phòng và an ninh bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; Nghị quyết Trung ương 8 (khoá XII) về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; Kết luận số 41/KL-TW ngày 31/12/2009 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về Tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 16/CT-TW của Ban Bí thư Trung ương về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới; đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, đảng viên, nhân dân, lực lượng DQTV nắm vững nội dung các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng về nhiệm vụ quốc phòng, quân sự địa phương, xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng DQTV trong tình hình mới; chỉ đạo cơ quan quân sự địa phương tổ chức triển khai xây dựng DQTV có số lượng hợp lý, có chất lượng chính trị tốt; tổ chức biên chế chặt chẽ; trang bị vũ khí phù hợp; được giáo dục chính trị, pháp luật, huấn luyện quân sự toàn diện, thiết thực; khả năng SSCĐ và sức mạnh chiến đấu ngày càng được nâng cao, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ quốc phòng, an ninh trong tình hình mới, thực sự là lực lượng chính trị tin cậy của cấp ủy, chính quyền và nhân dân.

Cùng với đó, việc xây dựng văn bản quy phạm pháp luật sửa đổi Luật DQTV được kỳ họp thứ 8, Quốc hội Khóa XIV thông qua ngày 22/11/2019 có nhiều nội dung mới phù hợp với văn bản quy phạm pháp luật hiện hành và yêu cầu nhiệm vụ của DQTV trong tình hình mới, cấp ủy, chính quyền các cấp đã ban hành các văn bản quản lý nhà nước đối với công tác DQTV; chỉ đạo 100% các tỉnh, thành phố xây dựng đề án xây dựng DQTV của địa phương, xây dựng hệ thống các kế hoạch về công tác DQTV. Cơ quan quân sự địa phương chủ động, tích cực tham mưu cho cấp ủy các cấp, ban hành nghị quyết, chỉ thị về công tác quốc phòng, quân sự địa phương, công tác DQTV; tổ chức thực hiện nghiêm việc rà soát, đăng ký, quản lý chặt chẽ DQTV; tuyển chọn DQTV theo phương châm “dân biết, dân bàn, dân cử”; xây dựng và nâng cao chất lượng tổ chức, hoạt động của chi bộ quân sự cấp xã; phát triển đảng viên, đoàn viên, nâng tỷ lệ đảng viên, đoàn viên trong DQTV; đồng thời tập trung lãnh đạo xây dựng DQTV tại chỗ, cơ động, thường trực địa bàn trọng điểm; coi trọng việc tổ chức DQTV biển vững mạnh để phối hợp cùng các lực lượng tham gia bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa của Tổ quốc; tổ chức xây dựng các chốt DQTV biên giới gắn với các điểm dân cư góp phần tạo thành phên dậu vững chắc bảo vệ Tổ quốc; củng cố, coi trọng xây dựng lực lượng tự vệ trong các loại hình doanh nghiệp theo quy định của pháp luật về DQTV. Các cơ quan, đơn vị đổi mới phương pháp giáo dục nâng cao nhận thức chính trị, pháp luật, năng lực hoạt động của DQTV; tuyển chọn, đào tạo và bố trí sử dụng chỉ huy trưởng, ban chỉ huy quân sự xã, phường, thị trấn, bảo đảm chất lượng, hiệu quả, phù hợp với tình hình địa phương, góp phần nâng cao chất lượng cán bộ trong hệ thống chính trị ở cơ sở. Nhờ đó, hiệu quả hoạt động của DQTV được nâng cao, phối hợp cùng các lực lượng phát hiện, ngăn chặn và xử lí có hiệu quả các hoạt động phá hoại của các thế lực thù địch; tích cực, chủ động và làm nòng cốt cùng toàn dân tham gia phòng, chống lụt, bão, tìm kiếm, cứu nạn, phòng cháy chữa cháy và bảo vệ rừng, khắc phục hậu quả thiên tai; tuyên truyền, vận động nhân dân chấp hành tốt chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, tham gia tích cực các phong trào xóa đói, giảm nghèo, xây dựng đời sống văn hoá, chống tham nhũng, bài trừ tệ nạn xã hội, góp phần cùng các lực lượng giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương, cơ sở được cấp ủy, chính quyền các địa phương đánh giá cao.