"Vũ khí bí mật" của Mỹ nhằm đối phó Trung Quốc trong cuộc chiến thương mại

USMCA ra đời thay thế cho hiệp định thương mại tự do NAFTA giữa Mỹ, Canada và Mexico. (Ảnh minh họa: Reuters)

Sau hơn 13 tháng đàm phán căng thẳng, cuối tháng 9 vừa qua, Mỹ, Canada, Mexico đã đạt được Thỏa thuận Mỹ - Mexico - Canada (USMCA) để thay thế cho Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA) giữa 3 nước.

Một trong những điểm đáng chú ý của thỏa thuận này là điều khoản 32.10, hay còn gọi là "điều khoản thuốc độc", mà giới quan sát cho rằng Washington muốn nhằm đến Bắc Kinh.

Theo đó, nếu 1 trong 3 thành viên ký thỏa thuận thương mại tự do với một nước có “nền kinh tế phi thị trường” (thuật ngữ Tổng thống Mỹ Donald Trump dùng cho kinh tế Trung Quốc), hai thành viên còn lại có quyền chấm dứt USMCA theo điều khoản 32.10 với điều kiện thông báo trước 6 tháng.

Bộ trưởng Thương mại Mỹ Wilbur Ross đã ví điều khoản này như một "liều thuốc độc" để gây sức ép lên Trung Quốc và tuyên bố điều khoản đó có thể lặp lại trong thỏa thuận của Mỹ với các đối tác thương mại khác.

Điều này làm dấy lên đồn đoán, Mỹ có thể áp dụng điều khoản tương tự trong các hiệp định thương mại tự do với các quốc gia châu Á, nhằm cô lập Trung Quốc với các đồng minh của Mỹ trong khu vực.

Edmund Sim, đối tác tại công ty luật đầu tư và thương mại đa quốc gia Appleton Luff, nhận định với This Week in Asia rằng hiện ông thấy có rất ít tác động ngay lập tức đến các thỏa thuận thương mại hiện tại giữa Mỹ với các nước châu Á.

Hiện tại Mỹ có các thỏa thuận khung đầu tư và thương mại (các thỏa thuận giai đoạn đầu để dẫn đến các hiệp định thương mại tự do) với hơn 20 quốc gia châu Á. Mỹ chỉ mới ký hiệp định thương mại tự do (FTA) với 3 nước trong khu vực là Australia, Hàn Quốc và Singapore.

Chuyên gia Sim không cho rằng, Mỹ sẽ đề nghị bổ sung điều khoản 32.10 vào 3 hiệp định này đặc biệt khi hai nước trong số đó đã ký FTA với Trung Quốc. Điều khoản 32.10 chỉ đề cập đến trường hợp các thành viên ký FTA mới với một nền kinh tế thị trường mà không đề cập đến các FTA đã có trước đó.

Ganesan Wignaraja, cựu cố vấn cấp cao tại Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) và hiện là giám đốc điều hành Viện Lakshman Kadirgamar, cho rằng nếu Mỹ quyết định theo đuổi việc đưa điều khoản 32.10 vào hiệp định thương mại tự do sắp tới với Nhật Bản và EU, thì hậu quả sẽ không chỉ tác động đến Trung Quốc mà còn cả với các đối tác thương mại lớn của Mỹ.

"Nó cũng sẽ đẩy nhanh việc di dời các chuỗi giá trị toàn cầu tập trung vào Trung Quốc sang các nước châu Á như Ấn Độ và Indonesia", chuyên gia Wignaraja nhận định.