Trung Quốc lao đao vì “cơn bão” dịch tả lợn

Nỗ lực bất thành của Trung Quốc trong việc ngăn chặn dịch tả lợn châu Phi càng khiến dịch bệnh lan rộng hơn và gây ra nhiều vấn đề không chỉ cho Bắc Kinh mà còn cho cả nền nông nghiệp toàn cầu trong nhiều năm tới.

Để ngăn chặn dịch bệnh này, chính quyền Trung Quốc đã thuyết phục người nông dân giết những con lợn bị nhiễm bệnh và tiêu hủy chúng theo đúng quy trình. Tuy nhiên tại Trung Quốc, các nhà chức trách tỏ ra quá “tằn tiện”, khi yêu cầu người nông dân phải thực hiện nhiều bước trong quy trình xử lý lợn dịch để có thể nhận được tiền bồi thường từ kho ngân sách vốn không dư dả gì của chính quyền địa phương.

Hậu quả là, các nhà chức trách không thể kiểm soát được mọi hoạt động của người nông dân, như trường hợp của Peng Weita.

Khi một con trong đàn lợn của Peng chết đột ngột do dịch tả lợn châu Phi cách đây 3 tháng, người đàn ông này đã nhanh chóng giết 40 con còn lại trước khi chúng bị nhiễm bệnh. Sau đó, Peng chôn toàn bộ đàn lợn và chấp nhận thiệt hại, thay vì báo cáo số lợn chết với chính quyền địa phương để nhận tiền bồi thường.

“Chi phí nuôi 3 năm coi như mất trắng”, Peng nói.

Peng cho biết ông đã giết đàn lợn của mình trong hoảng loạn và bí mật chôn chúng. Do vậy, Peng không biết đàn lợn của ông đã bị mắc bệnh như thế nào.

Không chỉ Peng, mà cả chính quyền Trung Quốc cũng gánh chịu thiệt hại. Vì Peng không báo cáo về vụ việc, nên giới chức địa phương không thể chắc chắn rằng ông đã tuân thủ mọi bước cần thiết để ngăn chặn dịch bệnh lây lan, bao gồm việc chôn đàn lợn ở khu vực cách xa trang trại. Peng thừa nhận đã chôn chúng ở khu vực rất gần trang trại, nhưng từ chối tiết lộ quy trình xử lý.

Tác động toàn cầu

Vụ việc trên đã cho thấy những hạn chế của Trung Quốc khi đặt trọng tâm vào các giải pháp theo hướng chỉ đạo từ trên xuống và có sự tác động từ chính quyền đối với những vấn đề lớn. Đôi khi Bắc Kinh đã phải trả giá. Điều này đã đẩy Trung Quốc vào một cuộc vật lộn khi đất nước với 1,4 tỷ dân phải tự xoay sở thực phẩm cho chính mình.

Trung Quốc từ lâu vẫn xem an ninh lương thực có tầm quan trọng tương đương với an ninh quốc gia. Về cơ bản, Trung Quốc đã tự túc đủ thịt lợn cũng như gạo và lúa mì nhờ sự trợ cấp của chính quyền và chính sách quản lý đất nông nghiệp tích cực. Dịch tả lợn châu Phi là phép thử cho cam kết của Trung Quốc về an ninh lương thực đối với bộ phận người dân ngày càng khá giả hơn, những người đang có nhu cầu ngày càng cao về thịt lợn trên bàn ăn của họ.

Do tác động bởi thịt lợn, giá thực phẩm nói chung tại Trung Quốc hồi tháng trước cao hơn 1/5 so với cùng kỳ năm ngoái, sau 7 năm ít biến động. Việc Trung Quốc đẩy mạnh nhập khẩu thịt lợn cũng khiến giá mặt hàng này tăng vọt tại Mỹ, châu Âu và trên toàn thế giới.

Khi các gia đình trên khắp thế giới đều tìm kiếm nguồn thực phẩm thay thế cho thịt lợn, giá thịt bò và thịt cừu cũng tăng mạnh. Điều này dẫn tới giá thịt nói chung trên thị trường hàng hóa quốc tế tăng gần 20% so với năm ngoái.

“Dịch tả lợn có thể gây tác động sâu sắc về kinh tế ở cấp độ toàn cầu. Chúng tôi không cho rằng thế giới có thịt lợn để bù đắp phần thiếu hụt của Trung Quốc”, Boubaker Ben Belhassen, giám đốc thương mại và thị trường tại Tổ chức Nông nghiệp và Lương thực của Liên Hợp Quốc, nhận định.

Theo Rabobank, một ngân hàng Đức đặt trọng tâm vào lĩnh vực nông nghiệp, Trung Quốc từng nuôi tới 440 triệu con lợn, chiếm một nửa số lợn của thế giới. Tuy nhiên, số lượng này đã giảm đi một nửa, thậm chí nhiều hơn thế.

Vấn đề dịch tả lợn trở nên cấp bách tới mức Trung Quốc buộc phải chấp nhận thỏa thuận thương mại giai đoạn một với Mỹ, một phần để nối lại việc nhập khẩu thực phẩm từ Mỹ. Giá thịt lợn ở Trung Quốc tăng cao tới mức công ty chăn nuôi Guangxi Yangxiang đã treo biển tuyển nông dân với quảng cáo: “Nuôi 10 con lợn nái để lái BMW vào năm sau”.

Khó khăn của Trung Quốc

Việc ngăn chặn dịch bệnh luôn là vấn đề khó khăn. Các doanh trại nhỏ, thường tập trung ở các vùng nông thôn đông đúc, chiếm gần một nửa số lợn của Trung Quốc. Để ngăn chặn dịch bệnh lây lan, các nhà chức trách Trung Quốc sẽ phải tiếp cận hàng triệu nông dân chăn nuôi nhỏ lẻ.

Chính quyền Trung Quốc tập trung vào việc thay đổi mô hình trang trại để ngăn chặn dịch bệnh. Với nguồn trợ cấp dồi dào, Bắc Kinh đã yêu cầu các chính quyền địa phương và các doanh nghiệp xây dựng các trang trại quy mô công nghiệp, với các biện pháp đảm bảo an toàn như các khu vực cách ly dành cho lợn mới đến và lò thiêu lợn dịch.

Giải pháp trên có thể phát huy tác dụng trong dài hạn. Tuy nhiên, phản ứng tức thì của Trung Quốc khiến mọi việc trở nên tồi tệ hơn.

Khi dịch tả lợn châu Phi bắt đầu bùng phát 16 tháng trước, Bộ Nông nghiệp Trung Quốc đã yêu cầu các chính quyền địa phương tiêu hủy toàn bộ số lợn trong đàn nếu phát hiện dù chỉ một con bị nhiễm bệnh và phải bồi thường cho nông dân.

Bộ Nông nghiệp Trung Quốc chỉ đạo chính quyền địa phương trả cho người nông dân tới 115 USD cho những con lợn lớn nhất, sau đó tăng lên 170 USD. Tuy nhiên từ trước khi dịch bệnh lan rộng, nhiều con lợn đã được bán với giá 250 USD/con, thậm chí còn cao hơn. Vào thời điểm dịch bệnh bùng phát, mức giá lên tới 600 USD/con.

Nhưng để nhận được tiền bồi thường, nhiều nông dân phải đau đầu đối phó với chính quyền địa phương. Bộ Nông nghiệp Trung Quốc cho biết chính phủ sẽ chỉ hỗ trợ địa phương 40 - 80% chi phí bồi thường, điều này đã gây khó khăn cho các địa phương có ngân sách hạn hẹp. Ngoài ra, chính quyền địa phương cũng phải đưa ra bằng chứng, bao gồm kết quả xét nghiệm từ phòng thí nghiệm, để chứng minh lợn chết vì dịch tả lợn, chứ không phải vì các loại bệnh khác.

Hậu quả của quy trình trên là việc tiêu hủy lợn dịch diễn ra chậm chạp. Theo số liệu thống kê chính thức, mới chỉ có 1,2 triệu con lợn, tức chưa đầy 0,3% tổng số lợn của Trung Quốc, bị tiêu hủy.

Hiện chưa rõ số lợn còn lại đã đi đâu, tuy nhiên các chuyên gia cho rằng nhiều con đã được giết mổ và được đưa ra thị trường làm thực phẩm. Hành vi này có thể khiến tình trạng lây lan trở nên tồi tệ hơn, vì dịch bệnh có thể tiềm ẩn trong thịt suốt nhiều tháng. Australia đã phát hiện gần một nửa số xúc xích và sản phẩm từ thịt lợn do hành khách mang theo khi nhập cảnh vào nước này bị nhiễm dịch.

Nhiều nông dân Trung Quốc cho biết họ không quan tâm tới tiền bồi thường vì số tiền này quá ít ỏi. Số lợn dịch không bị tiêu hủy đã được đưa đi đâu cho đến giờ vẫn còn là bí mật.

Thành Đạt

Theo New York Times