Siêu điệp viên Israel từng suýt trở thành tổng thống Syria

Eli Cohen sinh ra trong một gia đình 8 người ở thành phố ven bờ Địa Trung Hải Alexandria, Ai cập vào ngày 6/12/1924.

Dù từ nhỏ Eli đã theo học tại trường của cộng đồng Do Thái ở địa phương, nhưng ông vẫn coi mình là người theo chủ nghĩa yêu nước với quốc gia nơi mình sinh ra, Ai Cập.

“Eli trung thành với đất nước Ai Cập nhưng cậu ấy cũng trung thành với người Do Thái và Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái (Zionism), với khát vọng có thể thành lập một nhà nước Do Thái bên trong lòng Israel vào thời điểm đó”, anh trai Eli, ông Albert Abraham Cohen nhớ lại.

Khi Israel lập quốc năm 1949, gia đình của Eli đã chuyển về sinh sống tại nhà nước Do Thái non trẻ. Tới tháng 10/1956, ông cùng hàng ngàn người Do Thái quốc tịch Ai Cập bị trục xuất về Israel.

Trở thành điệp viên

Ông Eli Cohen tại kênh đào Suez, Ai Cập năm 1956 (Ảnh: Albert Abraham Cohen)

Năm 1957, Eli tham gia buổi phỏng vấn tuyển dụng của lực lượng tình báo Israel. Eli đã kể về cuộc sống ở Ai Cập. Trong 8 trang lý lịch tự thuật, Eli cho biết ông có thể nói được Tiếng Ả-rập, tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Ý và tiếng Do Thái. Riêng khả năng tiếng Ả-rập của Eli được mô tả là thành thạo với khả năng bắt chước cách nói như người bản địa Ai Cập, Syria và Lebanon.

Năm 1958, khi Syria và Ai Cập bắt tay thành lập liên minh chính trị Cộng hòa Ả-rập Thống nhất, Israel coi đó là mối đe dọa nghiêm trọng. Vào thời điểm đó, Israel dường như lo ngại liên minh Ả-rập sẽ một lần nữa tái diễn một cuộc diệt chủng lần thứ 2 với người Do Thái giống như cuộc diệt chủng Holocast do phát xít Đức thực hiện. Chính vì vậy, tình báo Israel vào thời điểm đó đã quyết định sẽ cài cắm điệp viên vào bên kia chiến tuyến của đối thủ nhằm khai thác thông tin tình báo quan trọng.

Năm 1961, Eli được cử tới Argentina, đóng giả một thương nhân Syria giàu có. Trong 8 tháng sống ở quốc gia Nam Mỹ, Eli đã sống bằng cái tên Kamel Amin Thaabet, một người Syria nhận được thừa kế từ một người họ hàng Do Thái có quốc tịch Argentina làm việc trong ngành công nghiệp dệt may.

Chỉ trong vòng 3 tháng ngắn ngủi, Eli đã học xong thành thạo tiếng Tây Ban Nha và đã thu thập được nhiều thông tin quan trọng ở thủ đô Argentina, Buenos Aires.

Nhiệm vụ của Eli là thâm nhập vào cộng đồng Ả-rập tại Argentina. Eli đã xuất hiện tại rất nhiều sự kiện của cộng đồng, xây dựng hình tượng bản thân là một quý ông giàu có, mặc quần áo đắt tiền và không ngại vung hầu bao hào phóng. Sau những nỗ lực không ngừng nghỉ, Eli cuối cùng đã tiếp cận được với giới thượng lưu Syria di cư sang Argentina và dần dần hình thành mối liên hệ với Syria.

Thành công đầu tiên đến với Eli đó chính là ông đã được mời tới dự tiệc tại Đại sứ quán Syria ở Buenos Aires và ông đã gặp Tướng Amin Hafiz, người sau này trở thành Tổng thống Syria. Ông đã bày tỏ mong muốn có thể trở về Syria để xây dựng quê hương.

Vỏ bọc hoàn hảo

Eli Cohen chụp ảnh tại tư dinh ở Damascus (Ảnh: Sputnik)

Để chuẩn bị cho công cuộc sang Syria làm gián điệp, Eli đã bí mật trở về Israel gặp lại gia đình sau cái chết của cha ruột và bắt đầu thu thập thông tin về Syria. Sau 3 tuần, Eli bắt đầu hành trình tới Syria làm nhiệm vụ. Theo lời kể của anh trai Eli, ông đã đi sang Italy, tiếp tục di chuyển tới Ai Cập rồi đi thuyền tới Lebanon, trước khi xâm nhập vào vào Syria.

Năm 1962, Eli đã bắt đầu ổn định cuộc sống ở Damascus và bắt đầu tận dụng những mối quan hệ ông đã hình thành từ khi sống ở Argentina để tác nghiệp.

Đầu tiên, Eli dường như đã tiếp cận ông Amin Hafiz, người thành Tổng thống Syria sau cuộc đảo chính năm 1963. Ông Hafiz lúc này coi Eli là một người có học thức, yêu nước và sẵn sàng đầu tư xây dựng Syria, một vỏ bọc hoàn hảo để Eli có thể dễ dàng trà trộn vào đội ngũ lãnh đạo cấp cao ở Syria.

Vào thời điểm đó, Eli đã bắt đầu thâm nhập vào vào một số bộ ngành và cơ quan chính phủ như Bộ Quốc phòng, Bộ Kinh tế, Bộ Thông tin, Ngân hàng Trung ương. Từ đó, Eli đã cung cấp trở về Israel hàng loạt thông tin quan trọng về chính trị, kinh tế, quân đội của Syria.

Eli cung cấp rất nhiều những thông tin quý giá như việc Syria và Iraq bí mật hợp tác quân sự, Liên Xô chuyển vũ khí cho Damascus hay sơ đồ phân bố lực lượng của quân đội Syria, bao gồm hệ thống căn cứ và hỏa lực ở cao nguyên Golan.

Eli còn phát hiện ra kế hoạch chuyển hướng dòng chảy trên sông Jordan của Syria nhằm cắt đi nguồn nước sạch của Israel. Ngoài ra, điệp viên này còn thường xuyên gửi ảnh, bản đồ quân sự, và những tài liệu chiến lược của Syria cho Israel.

Cựu Thủ tướng Israel Levi Eshkol đã dành những lời khen tặng cho Eli, nói rằng công việc ông đang làm đã cứu rất nhiều người Israel và góp phần giúp đất nước này chiến thắng trong “Cuộc chiến sáu ngày” diễn ra từ 5/6-10/6 năm 1967. Kết thúc cuộc chiến, Israel đã nhanh chóng giành quyền kiểm soát Đông Jerusalem, dải Gaza, bán đảo Sinai, Bờ Tây sông Jordan, và cao nguyên Golan.

Trong tư liệu của Israel và phương Tây, Eli được cho là đã từng được cất nhắc lên vị trí thứ trưởng quốc phòng Syria hay tổng thống nước này.

Bại lộ và xử tử

Eli Cohen (ngoài cùng bên trái) trong phiên tòa xét xử (Ảnh: AFP)

Eli bị tình báo Syria bắt vào tháng 1/1965 và bị tuyên án tử hình 1 tháng sau đó. Ngày 18/5/1965, siêu điệp viên Israel bị đưa đi treo cổ công khai tại một quảng trường ở Damascus.

Theo chuyên gia chính trị Yakov Kedmi, tình báo Israel luôn tìm kiếm những lý giải vì sao Eli lại bị bại lộ trong vỏ bọc hoàn hảo như vậy và họ đã khám phá ra vai trò của Liên Xô. Liên Xô được cho là đã cung cấp cho Damascus một thiết bị đặc biệt có thể thâm nhập được vào sóng vô tuyến.

Theo ông Kedmi, Eli dường như đã có một vài sơ hở nhất định khi làm nhiệm vụ và bộ phận phản gián Syria với sự hỗ trợ của thiết bị Liên Xô đã phát hiện ra vấn đề khi dò được tần số Eli sử dụng để truyền tin về Israel.

Một giả thuyết khác đến từ tình báo Ai Cập cho biết Eli đã bị quan chức nước này “lột mặt nạ” từ một tấm hình chụp cuộc gặp giữa Ai Cập và Syria trên cao nguyên Golan. Quan chức Ai Cập sau đó đã phát hiện ra Eli là gián điệp.

Cuối cùng, một giả thuyết khác đến từ cựu giám đốc cơ quan tình báo Syria Ahmad Suwaidani. Theo ông Suwaidani, cơ quan này vào những năm 1960 đã phát hiện ra 2 người Syria làm gián điệp cho CIA, Mỹ và lên kế hoạch chuyển số tên lửa Damascus đã nhận của Liên Xô ra nước ngoài. Sau hàng tháng trời theo dõi, họ phát hiện 2 nhân vật khả nghi thường xuyên ra vào nhà của Eli ở Damascus.

Hai gián điệp người Syria sau đó đã bị bắt vào năm 1964, và đó có thể coi là bắt đầu cho dấu chấm hết của Eli trong sự nghiệp tình báo kéo dài của ông.