Khỏa thân trong vở múa từ góc nhìn của biên đạo và diễn viên múa

Trong vở múa “Split” của biên đạo múa nổi tiếng người Úc Lucy Guerin (58 tuổi), có hai nghệ sĩ múa, một người mặc trang phục và một người hoàn toàn khỏa thân.

Điều đầu tiên khiến công chúng sửng sốt trước vở múa đôi gây chú ý của biên đạo Lucy Guerin chính là một vũ công hoàn toàn... không mặc gì. Hai nữ nghệ sĩ múa cùng chuyển động hòa hợp, ngoại trừ một điều khác biệt, đó là một trong hai người được mặc phục trang, người kia thì hoàn toàn khỏa thân.

Thoạt nghe, công chúng có thể hình dung đây là một chiêu thức gây sốc, nhưng đó lại không phải điều mà vở múa này hướng tới. Thực tế, đó là một suy nghĩ nảy ra trong quá trình biên đạo và luyện tập cùng với các vũ công. Ban đầu, biên đạo Guerin cho rằng hai vũ công cùng biểu diễn cộng hưởng và tương đồng với nhau, vậy thì cô sẽ để họ mặc cùng một dạng trang phục.

Nhưng khi thực sự bắt tay vào thiết kế trang phục, biên đạo Guerin nhận ra rằng điều đó không thực sự phù hợp. Những ý tưởng bắt đầu nảy sinh trong phòng tập ở Melbourne (Úc) và biên đạo bắt đầu nhìn nhận rằng hai vũ công này đại diện cho hai nửa đối lập của cùng một con người.

Biên đạo Guerin bắt đầu thử tìm nhiều cách để khắc họa cá tính hai nhân vật - một người trong bộ đồ múa bó sát, một người trong phục trang công sở, thế rồi nảy ra ý tưởng một người sẽ... không mặc gì cả.

Chia sẻ về quyết định táo bạo đối với vở múa mới đang được công chúng quan tâm, biên đạo Guerin cho biết: “Khi tôi hỏi vũ công Lilian Steiner, cô ấy bật cười đến mức không kìm lại được. Nhưng sau cùng, cô ấy nói nếu đó là điều cần thiết cho công việc, vậy thì cô ấy sẽ thử xem sao. Chúng tôi liền đóng tất cả rèm phòng tập lại và thử nghiệm.

“Ý tưởng đó thực sự đã làm nổi bật ý niệm về hai nửa trong một con người - nửa để xuất hiện trước mọi người và nửa riêng tư để mình mình biết, đó chính là điều tôi đã luôn suy nghĩ tới rất nhiều. Và bởi vì vũ công Lilian Steiner hoàn toàn thoải mái khi thực hiện ý tưởng này, chúng tôi thực sự cảm thấy như thể cô ấy chỉ đang làm công việc của một vũ công.

“Không có chuyện Steiner bị bắt ép, bị trở thành nạn nhân hay bị lạm dụng, quấy rối. Vở múa thực sự là một tuyên bố mạnh mẽ về cơ thể người phụ nữ nên tôi thực sự thích ý tưởng của mình”.

Biên đạo Guerin thừa nhận rằng khỏa thân trên sân khấu là một trải nghiệm không dễ dàng, đặc biệt khi việc khỏa thân dành cho một nữ nghệ sĩ, và với tư cách một biên đạo - một người có quyền tác động tới nghệ sĩ múa, bà Guerin cảm thấy không thoải mái khi phải đề nghị Lilian Steiner cống hiến hết mình cho vở diễn.

Nhưng khi tất cả đã làm quen với ý tưởng này, ngay cả nghệ sĩ múa Steiner cũng cảm thấy thích thú với trải nghiệm. Đối với công chúng, hiệu ứng đương nhiên gây sửng sốt mạnh mẽ. Sau vài phút đầu của sự kinh ngạc, công chúng dần không còn để tâm tới việc khỏa thân nữa.

Điều mà họ thấy là những góc hình học được thực hiện chính xác, tạo nên bởi sự phối hợp động tác giữa hai nghệ sĩ múa. Bên cạnh đó còn có sự đối lập, khác biệt giữa hai nghệ sĩ. Ngay cả khi động tác của họ hoàn toàn ăn khớp và tương đồng, thì vẫn luôn tồn tại rất nhiều cách diễn giải kịch tính xung quanh màn biểu diễn.

Gạt bỏ vấn đề về khỏa thân, ý tưởng của vở múa “Split” tới với biên đạo Guerin khi bà đang ở trong phòng tắm, một ý tưởng rất đơn giản nảy sinh giúp tạo nên một vở múa. Sau 20 phút đầu biểu diễn, hai nghệ sĩ múa lui về một nửa sân khấu, dùng băng dính dán xuống sàn sân khấu, chia nó làm hai nửa, giới hạn không gian biểu diễn của họ còn một nửa sân khấu.

10 phút sau, họ lại tiếp tục chia đôi phần sân khấu đang biểu diễn thêm một lần nữa, rồi tiếp tục lặp lại sau 5 phút, cứ thế, tiếp tục với tần suất ngày càng ngắn lại, cho tới khi họ tự giới hạn mình trong một góc nhỏ sân khấu chỉ vừa đủ để đặt 4 bàn chân. 

Không gian biểu diễn sau cùng ấy trở nên thực sự kịch tính và sự hòa hợp trong động tác của hai diễn viên múa càng được nhấn mạnh.

Thoạt tiên, biên đạo Guerin hình dung bài múa ấy sẽ là một tác phẩm của sự chính xác và tính trừu tượng, nhưng kỳ thực, khi trình diễn, đó lại là một tác phẩm nên thơ, gợi cảm hơn nhiều so với ý định ban đầu.

Công chúng khi xem vở múa này có những phản hồi rất ấn tượng về ý tưởng của sự thu hẹp thời gian - không gian. Như thể họ đang chứng kiến một nửa quan trọng của đời người dần đi đến hồi kết tận cùng. Sự đơn giản trong cấu tứ của bài múa, sự dễ hiểu của nó dường như càng khiến công chúng được tự do suy tưởng, diễn giải.

“Đối với nhiều người, sự rõ ràng mạch lạc khiến họ cảm thấy thoải mái, an toàn, điều đó cho phép họ tư duy nhiều hơn. Tôi biết nhiều khi công chúng rất bối rối trước những vở múa đương đại và họ thường phải tự hỏi: Như thế này là thế nào? Còn bố cục bài múa ‘Split’ mời gọi công chúng bước vào tác phẩm”, biên đạo Guerin chia sẻ.

Biên đạo Guerin đã sáng tạo các vở múa trong 20 năm qua. Bản thân bà cũng từng là nghệ sĩ múa hoạt động tích cực ở New York (Mỹ).

Trong những thập kỷ gắn bó với nghệ thuật múa, bà đã chứng kiến những trào lưu đến rồi đi, những chuyển động từ múa hậu hiện đại sang múa ý niệm, từ tập trung vào kỹ thuật động tác sang việc biểu diễn ngẫu hứng đến mức các nghệ sĩ múa trong cùng một vở thậm chí không cần luyện tập hàng ngày với nhau.

Đôi khi trong những buổi luyện tập của bà với các nghệ sĩ múa, mỗi người ôm một chiếc laptop. Múa cũng không thể tránh khỏi những tác động của thế giới hiện đại, nhưng bà Guerin đánh giá cao tầm quan trọng của ý tưởng biểu đạt qua ngôn ngữ cơ thể.

Với vở múa “Split” lần này, thoạt tiên bà cũng để nghệ sĩ Steiner cuốn chất liệu nilon lên cơ thể để biểu diễn, nhưng điều đó khiến cảnh tượng trở nên hài hước, nên sau cùng họ đã quay trở lại với ý tưởng nền tảng của múa: thời gian, không gian, chuyển động và cơ thể, tất cả đều ở trong những hình thái đơn giản, cơ bản nhất.

Bích Ngọc

Theo The Guardian/Sydney Morning Herald