Đánh giá tác động dự án luật như bản nháp, tại sao vẫn cho qua?

Chủ nhiệm UB Tư pháp Lê Thị Nga nêu ý kiến trong phiên thảo luận về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2019, điều chỉnh chương trình năm 2018 tại UB Thường vụ Quốc hội chiều 16/4.

Bộ trưởng Tư pháp Lê Thành Long đại diện cho cơ quan "gác cửa" của Chính phủ trong việc thẩm định các dự án luật được xây dựng

Đánh giá chung về tình hình thực hiện, UB Pháp luật của Quốc hội nêu rõ, hồ sơ đề nghị xây dựng một số dự án luật chưa được chuẩn bị kỹ, tình trạng xin lùi, rút, bổ sung dự án vào chương trình vẫn còn diễn ra thường xuyên.

Cụ thể, năm 2017 bổ sung 6 dự án, lùi thời gian trình 5 dự án, rút khỏi chương trình 3 dự án, 2 dự án được thông qua theo quy trình 3 kỳ họp. Còn năm 2018, Chính phủ đề nghị điều chỉnh thời gian trình 3 dự án, bổ sung 10 dự án...

Sau khi điều chỉnh thì chương trình 2018 có thêm một dự án luật sửa 4 luật và một luật sửa 11 luật. Trong đó, nhóm một luật sửa 11 luật dự kiến trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua theo quy trình một kỳ họp, ngay tại kỳ thứ 5 (tháng 5/2018).

Đó là Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược, Luật An toàn thực phẩm, Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá, Luật Điện lực, Luật Hóa chất, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, Luật Khoa học và công nghệ, Luật Trẻ em, Luật Công chứng, Luật Đầu tư và Luật Đầu tư công.

Nhiều đại biểu Quốc hội băn khoăn về xu hướng một luật sửa nhiều luật, lồng ghép các ưu đãi làm cho hệ thống pháp luật thiếu tính ổn định. Chủ nhiệm UB Pháp luật Nguyễn Khắc Định phản ánh và nêu ví dụ cụ thể việc ban hành Luật Quy hoạch dẫn đến phải sửa hơn 25 luật, rồi việc xây dựng Luật Quốc phòng (sửa đổi) yêu cầu sửa đổi, bổ sung ban hành mới 9 luật, pháp lệnh...

UB Pháp luật đánh giá, việc tổ chức lấy ý kiến và tham gia ý kiến của các cơ quan, tổ chức hữu quan đối với nhiều dự án còn hình thức. Chính phủ chưa bố trí thời gian để thảo luận bàn sâu về chính sách cụ thể của mỗi dự án. Trong quá trình soạn thảo, tiếp thu chỉnh lý, người đứng đầu một số cơ quan soạn thảo dành thời gian để tham gia ít, chủ yếu giao cho cấp dưới.

Cơ quan thẩm tra của Quốc hội trong một số trường hợp chưa thực sự thẳng thắn, thiếu kiên quyết trong việc bảo vệ quan điểm của mình. Phát biểu của nhiều đại biểu còn trùng lặp, chưa tập trung vào những nội dung cần xin ý kiến. Kỹ thuật văn bản còn một số điểm chưa thống nhất. Nhiều trường hợp gửi hồ sơ dự án đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cơ quan thẩm tra, đại biểu Quốc hội chậm so với quy định.

Tham gia ý kiến, Chủ nhiệm UB Tư pháp Lê Thị Nga nhận xét, những hạn chế nêu trên đã tồn tại nhiều năm và ngày càng nặng hơn chính là do kỷ cương không nghiêm, nhưng báo cáo của UB Pháp luật cũng chưa từng chỉ ra một bộ nào thực hiện kỷ luật làm luật không tốt. Vậy nên, nhiều năm qua, các cơ quan của Quốc hội “cứ vùi đầu làm luật, thời gian đi giám sát rất ít, áp lực với những uỷ ban phải “ôm” một lúc 2-3 luật rất nặng nề”.

Trong khi đó, theo bà Nga, tình trạng làm luật trên… bản nháp vẫn phổ biến.

Chủ nhiệm UB Tư pháp Lê Thị Nga nhận xét chưa bao giờ hệ thống pháp luật thiếu ổn định như hiện tại

Bà Nga dẫn chứng, kể cả những dự án luật đã đưa vào chương trình, hồ sơ trình ra vẫn rất đơn giản, thậm chí báo cáo tổng kết thực tiễn thi hành luật trước đó không ký, không đóng dấu, mà đây là văn bản, căn cứ rất quan trọng để sửa luật.

“Sao từ chuyên viên tới Vụ trưởng, Thứ trưởng, Bộ trưởng đều không dám ký vào văn bản? Như vậy thì lấy đâu cơ sở đánh giá để ban hành luật mới. Rồi báo cáo đánh giá tác động cũng vậy, gần như 100% đều như… bản nháp, không ai ký, không có dấu, không biết đó là báo cáo của ai” – bà Nga chỉ rõ.

Lấy ví dụ dự án Luật Quản lý, phát triển đô thị trình UB Thường vụ Quốc hội ít ngày trước, bà Nga nhận xét, hồ sơ dày, ai cũng khen, nhưng trong đó có 6 tài liệu ở dạng… bản nháp, trong đó có báo cáo tổng kết và báo cáo đánh giá tác động, thuyết minh chi tiết... Dự án Luật Chăn nuôi, luật Trồng trọt trình Thường vụ phiên họp này cũng trong tình trạng tương tự. Vậy mà mà Chính phủ cũng cho qua, Bộ Tư pháp khi thẩm định cũng cho qua.

Tình trạng này, theo bà Nga dẫn đến chất lượng chính sách đưa ra rất có vấn đề. Thường vụ Quốc hội cần nghiêm túc với tình trạng này, văn bản không ký không đóng dấu thì khoan hãy trình, nếu cứ nể nả nhau thì các hạn chế trên vẫn tiếp diễn.

Đáng lo ngại, vẫn theo Chủ nhiệm UB Tư pháp là tình trạng sửa luật liên tục khiến cho cả người dân và nhà đầu tư đều không yên tâm. Bà Nga nhận định, chưa bao giờ hệ thống pháp luật mất ổn định như giai đoạn này.

Cũng nhận xét tình trạng chậm gửi tài liệu không những không được khắc phục mà còn trầm kha hơn, Tổng thư ký Nguyễn Hạnh Phúc cũng phàn nàn về việc chương trình phải liên tục điều chỉnh.

“Đại biểu đã báo cáo cử tri rồi sau đó vào kỳ họp dự án đó lại rút ra thì rất mang tiếng” - ông Phúc nhấn mạnh.

Theo Tổng thư ký thì thay vì cứ “bắc nước chờ gạo người” như lâu nay thì giờ cần quán triệt quan điểm “có gạo mới bắc nước” vì… cứ chờ mãi sao được.

Đại biểu Quốc hội Ngọ Duy Hiểu (Hà Nội) thông tin thêm: “Chúng tôi đi tiếp xúc, cử tri kêu luật ra đời chóng mặt, 1- 2 năm lại sửa. Nếu hệ thống pháp luật thay đổi quá nhiều dẫn đến tư duy đơn giản hoá vấn đề xây dựng luật, làm cho kỷ luật kỷ cương giảm”.

P.Thảo