“Thỏa thuận thế kỷ” về hòa bình Trung Đông của Mỹ gây nhiều tranh cãi

Kế hoạch hòa bình Trung Đông được chờ đợi từ lâu của Mỹ, được Tổng thống Mỹ Donald Trump đánh giá là một giải pháp cho cuộc xung đột Israel – Palestine, sẽ được công bố sau Tháng lễ Ramadan của người Hồi giáo, diễn ra từ đầu tháng 5 đến đầu tháng 6/2019.

Mặc dù chi tiết chưa được tiết lộ, nhưng Kế hoạch hòa bình này đã vấp phải sự phản đối gay gắt của nhiều nước, với lo ngại sẽ làm lu mờ triển vọng giải pháp hai nhà nước, vốn được cộng đồng quốc tế ủng hộ bấy lâu nay.

Mỹ đã xây dựng Kế hoạch hòa bình Trung Đông trong hơn 2 năm qua. Cố vấn cấp cao của Nhà Trắng Jared Kushner và đặc phái viên của Tổng thống Mỹ về Trung Đông, ông Jason Greenblatt là kiến trúc sư cho kế hoạch này. Theo ông Jared Kushner, đây sẽ là một kế hoạch “rất chi tiết” và mang lại “cái nhìn toàn diện” cho tiến trình hòa bình Trung Đông.  Không nêu chi tiết của kế hoạch nhưng ông cũng khẳng định sẽ cần sự thỏa hiệp khó khăn cho cả hai bên.

Kế hoạch được cho là có 2 phần chính. Trước hết là phần chính trị sẽ giải quyết vấn đề bất đồng bấy lâu nay về qui chế của Jerusalem và một phần kinh tế nhằm giúp Palestine thúc đẩy nền kinh tế của mình. Có nhiều lo ngại về kế hoạch của Mỹ sẽ không công bằng với Palestine, khi Tổng Trump gần đây liên tiếp có những bước đi ủng hộ Israel, như công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel và chuyển Đại sứ quán từ Tel Aviv về đây.

Với sự hậu thuẫn mạnh mẽ của Mỹ, ngay trước bầu cử, Thủ tướng Israel  Netanyahu cũng đã tuyên bố sẽ sáp nhập các khu định cư của người Do Thái ở Bờ Tây nếu đắc cử. Đây cũng là 2 nội dung nằm trong số các chi tiết của “Thỏa thuận thế kỷ”, được các phương tiện truyền thông quốc tế đăng tải, bao gồm cả tuyên bố thành lập Nhà nước Palestine phi quân sự ở dải Gaza và một số vùng thuộc Bờ Tây, Israel giữ quyền kiểm soát về an ninh; công nhận Israel là Nhà nước Do Thái... 

Trước mối lo ngại kế hoạch hòa bình của Mỹ sẽ chôn vùi  hy vọng về việc thành lập một nhà nước Palestinee trong phạm vi biên giới được quy định vào năm 1967, với thủ đô là Đông Jerusalem, các phe phái tại Palestine hôm qua kêu gọi thành lập "mặt trận dân tộc Palestine" đối phó Kế hoạch hòa bình Trung Đông của Mỹ.

Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas trước đó cũng tuyên bố sẽ bác bỏ kế hoạch hòa bình còn được gọi là “Thỏa thuận thế ky” của Mỹ: “Có thể có những chi tiết chưa được công bố trong thỏa thuận thế kỉ của Mỹ. Tuy nhiên, nó có thể còn tồi hơn chi  tiết mà chúng tôi đã được biết. Do đó ngay từ đầu chúng tôi đã hiểu rằng sẽ không chấp nhận một kế hoạch như vậy. Nó sẽ loại bỏ Jerusalem ra khỏi Palestine. Tôi không nghĩ sẽ sớm có các cuộc thảo luận với Tổng thống Trump sau khi Mỹ chuyển Đại sứ quán đến Jerusalem và công bố Jerusalem là thủ đô của Israel”.

Không chỉ vấp phải sự phản đối của Palestine, nhiều nước cũng lên tiếng phản đối Thỏa thuận thế kỷ này. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov chỉ trích “Thỏa thuận thế kỷ” của Mỹ, cho rằng thỏa thuận này sẽ phá hủy tất cả thành tựu đã đạt được từ trước tới nay liên quan đến cuộc xung đột Israel- Palestine.

Phát biểu tại cuộc họp gần đây với Tổng thống Palestine tại Ai Cập, Trợ lí của Tổng thư kí Liên đoàn Arab, ông Hossam Zaki cũng khẳng định lập trường của các nước Arab: "Một kế hoạch hay thỏa thuận như vậy sẽ thất bại trong việc đạt được hòa bình bền vững tại Trung Đông, nếu không đáp ứng được quyền hợp pháp của người Palestine. Một trong số đó là quyền của người Palestine hiện thực hóa con đường của mình, quyền đối với một nhà nước Palestine độc lập theo đường biên giới 1967 với thủ đô là Đông Jerusalem, quyền trở về của người tị nạn, thực hiện các khoản bồi thường theo điều 194, sáng kiến hòa bình Arab và giải phóng tù nhân”.

Một Tuyên bố được kí bởi 25 cựu Ngoại trưởng, 6 cựu Thủ tướng và 2 cựu Tổng thư kí NATO tại châu Âu gửi tới báo chí cũng kêu gọi bác bỏ kế hoạch hòa bình của Mỹ nếu không công bằng với Palestine.

Hiện dư luận đang chờ đợi những chi tiết trong Kế hoạch hòa bình được Mỹ chính thức công bố sắp tới. Tuy nhiên, nếu không có gì thay đổi lớn so với các phương tiện truyền thông đăng tải trước đó, Thỏa thuận thế kỉ này cũng khó có thể tạo ra bước đột phá cho tiến trình hòa bình Trung Đông bị đình trệ bấy lâu nay, thậm chí còn châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng mới tại khu vực vốn đã nhiều bất ổn này.

Theo Phạm Hà

VOV1