Ông Trump khó lòng trừng phạt Ả rập Xê út sau nghi án nhà báo bị phân xác

Tổng thống Donald Trump và Quốc vương Ả rập Xê út Salman bin Abdul-aziz al Saud (Ảnh: Reuters)

Giới chức và truyền thông Thổ Nhĩ Kỳ đã tung một loạt bằng chứng cáo buộc đội sát thủ gồm 15 người từ Ả rập Xê út đã tham gia vụ tra tấn và phân xác nhà báo Jamal Khashoggi, một cây bút của báo Washington Post, hồi đầu tháng khi ông này tới lãnh sự quán Ả rập Xê út ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ. Sự mất tích bí ẩn của ông Khashoggi đã đặt ra nhiều nghi vấn do nhà báo này từng nhiều lần công khai chỉ trích Ả rập Xê út và các nghi phạm được xác định có mối liên hệ gần gũi với Thái tử Ả rập Xê út Mohammad bin Salman. Cho đến nay, Ả rập Xê út vẫn một mực phủ nhận có liên quan tới vụ việc này.

Tuy nhiên, nếu Ả rập Xê út thực sự tìm được một “vật tế thần” để gánh toàn bộ trách nhiệm và xóa bỏ mọi nghi vấn liên quan tới các thành viên trong gia đình hoàng gia, Tổng thống Trump có thể sẽ chấp thuận phương án này. Vì nhiều lý do, bao gồm cả về địa chính trị lẫn chính trị nội bộ, Tổng thống Trump sẽ được lợi nhiều hơn nếu không trừng phạt Ả rập Xê út nhằm giữ thể diện cho cả Washington lẫn đồng minh Riyadh, tránh xảy ra cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất về chính sách đối ngoại trong gần 2 năm nhận nhiệm sở.

Ả rập Xê út là quốc gia đặt nền móng cho chính sách Trung Đông của chính quyền Trump. Quyết định trừng phạt mạnh tay đối với chính quyền Ả rập Xê út có thể tạo ra mối bất hòa giữa Mỹ và quốc gia Trung Đông, từ đó làm tiêu tan hy vọng về việc đối phó với Iran. Ngoài ra, kịch bản trừng phạt Ả rập Xê út cũng có thể làm suy yếu vị thế của Mỹ trong khu vực, đồng thời mở đường cho các đối thủ khác của Washington.

Trong khi đó tại Mỹ, một mối quan hệ lạnh nhạt với Ả rập Xê út đồng nghĩa với việc Tổng thống Trump và con rể Jared Kushner sẽ bị mất đáng kể thể diện chính trị sau những thương vụ đầu tư lớn. Ả rập Xê út là một trong những điểm dừng chân trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên sau khi nhậm chức của Tổng thống Trump hồi năm 2017.

Theo giới quan sát, đây chính là những lý do khiến Nhà Trắng cho đến nay vẫn chần chừ và cố tình chờ đợi những bằng chứng do chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ cũng như Ả rập Xê út cung cấp liên quan tới vụ nhà báo Khashoggi mất tích, trước khi triển khai hành động cụ thể.

Kéo dài thời gian

Nhà báo Jamal Khashoggi (Ảnh: Reuters)

Tổng thống Trump có thể cảm thấy lo lắng nếu phải miễn cưỡng lên tiếng cùng các đồng minh của Mỹ chỉ trích Ả rập Xê út vì hành động bị coi là vi phạm nhân quyền và luật pháp quốc tế trong nghi án phân xác nhà báo Khashoggi.

Đó là lý do khiến ông chủ Nhà Trắng và Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo kiên quyết cho rằng cần cho Ả rập Xê út thêm thời gian để điều tra vụ việc. Một số ý kiến cho rằng đây có thể là cách để Mỹ kéo dài thời gian, giúp chính quyền Ả rập Xê út chờ cho tới khi “cơn bão” dư luận lắng xuống.

Theo CNN, việc để một bên đang bị tình nghi có liên quan tới vụ việc như chính quyền Ả rập Xê út tham gia điều tra khó có thể bảo đảm một kết luận thỏa mãn và được cộng đồng quốc tế chấp thuận.

“Cách duy nhất để có được một cuộc điều tra công bằng và không thiên vị là cuộc điều tra đó phải được thực hiện từ bên thứ ba”, nhà bình luận về an ninh quốc gia Max Boot cho biết.

Cứu vãn mối quan hệ

Tổng thống Trump đón Thái tử Ả rập Xê út Mohammed bin Salman tại Nhà Trắng hồi tháng 3. (Ảnh: AFP)

Có những dấu hiệu cho thấy chính quyền Trump một mặt tìm cách xoa dịu dư luận về sự mất tích bí ẩn của nhà báo Khashoggi, mặt khác vẫn bảo vệ ưu tiên hàng đầu của nước này, đó là giữ cho mối quan hệ liên minh với Ả rập Xê út không bị tổn hại.

Tổng thống Trump ngày 18/10 tuyên bố sẽ trừng phạt “nghiêm khắc” đối tượng nào đứng sau vụ nhà báo Khashoggi mất tích. Phó Tổng thống Mike Pence cũng nói rằng: “Nếu một nhà báo bị mất mạng do hành vi bạo lực, đó sẽ là mối đe dọa đối với nền báo chí tự do và độc lập trên khắp thế giới. Sẽ có những cái giá phải trả”. Trong khi đó, Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin đã quyết định không tham dự một hội nghị đầu tư tại Ả rập Xê út, dự kiến diễn ra vào cuối tháng này.

Tuy vậy, hiện vẫn chưa rõ những tuyên bố trên của tổng thống và phó tổng thống có thể hiện lập trường cứng rắn thực sự của chính quyền Mỹ hay không hay chỉ là cách để Washington xoa dịu sóng gió dư luận.

Có ý kiến cho rằng việc Bộ trưởng Mnuchin hủy tham gia hội nghị tại Ả rập Xê út chỉ là động thái mang tính hình thức vì một loạt các quan chức nước ngoài và các đơn vị bảo trợ truyền thông cũng đã rút lui, biến hội nghị này thành sự kiện không còn nhiều ý nghĩa.

Quốc vương Salman bin Abdulaziz Al Saud tiếp vợ chồng Tổng thống Donald Trump tại Cung điện Al Murabba ở Riyadh năm 2017 (Ảnh: Reuters)

Trong cuộc phỏng vấn với New York Times hôm qua, Tổng thống Trump đã thẳng thắn thừa nhận rằng ông cảm thấy lo lắng bởi tác động của vụ việc tới mối quan hệ ngoại giao giữa Mỹ và Ả rập Xê út. Hai nguồn tin tiết lộ với CNN rằng Jared Kushner, con rể của Tổng thống Trump và là cố vấn cấp cao Nhà Trắng, đã khuyên nhà lãnh đạo Mỹ nên hành động từ từ và cẩn trọng trong các vấn đề liên quan tới Ả rập Xê út.

New York Times dẫn lời một nguồn thạo tin cho biết ông Kushner, người phụ trách các vấn đề Trung Đông tại Nhà Trắng, tin rằng những ồn ào xung quanh vụ việc của nhà báo Ả rập Xê út rồi sẽ qua đi, giống như những vụ lùm xùm từng liên quan tới Thái tử Ả rập Xê út trước đây.

Bất kỳ hành động nào của Mỹ nhằm trừng phạt Ả rập Xê út cũng sẽ làm suy yếu liên minh với các nước vùng Vịnh và Ả rập, trong khi Washington đang cần liên minh này để thực thi các chính sách trong khu vực. Là nước xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất thế giới, Ả rập Xê út sẽ đóng vai trò sống còn trong việc cân bằng thị trường dầu toàn cầu vào tháng tới khi Mỹ tìm cách siết chặt các nước mua dầu mỏ của Iran. Trong khi đó, ưu tiên hàng đầu của chính quyền Trump tại Trung Đông là cô lập và gây sức ép với Iran.

Nghi án sát hại nhà báo Ả rập Xê út xảy ra đúng vào thời điểm cuộc cạnh tranh địa chính trị ở Trung Đông đang diễn biến căng thẳng khi Nga sử dụng chiến thắng vang dội tại Syria để thách thức ảnh hưởng truyền thống của Mỹ trong khu vực. Hồi tháng 3, Mỹ từng thông qua kế hoạch bán lô vũ khí trị giá 1 tỷ USD cho Ả rập Xê út. Tuy nhiên nếu Mỹ tìm cách trừng phạt Ả rập Xê út bằng cách cấm bán vũ khí cho quốc gia này, Nga sẽ nhanh chóng lấp vào chỗ trống để thay thế vị trí của Washington.