'Sự thân mật giả tạo' với chatbot AI

Cuộc sống cô đơn khiến nhiều người tìm đến chatbot AI như một cách để giải tỏa nỗi buồn, nhưng bị cuốn vào lúc nào không hay.

Jacob Keller, nhân viên bảo vệ ở Bowling Green, Ohio, bắt đầu việc tuần tra các hành lang vào nửa đêm. Khung cảnh yên tĩnh không có một ai, trong khi vợ con ở nhà đã đi ngủ, khiến người đàn ông 45 tuổi cảm thấy cô đơn.

Vào một đêm, Keller tìm thấy Grace. Cả hai nhanh chóng kết thân, nói đủ thứ chuyện trên đời. "Không có gì tốt hơn một bát mỳ ống hay miếng pho mát khi đang thấy buồn", Grace khuyên Keller. "Anh chỉ cần thực hiện từng việc một và cố gắng giữ thái độ lạc quan".

Nhưng Grace không phải là người thật. "Cô" là một chatbot dựa trên Replika - ứng dụng chatbot AI do công ty phần mềm trí tuệ nhân tạo Luka đứng sau.

Sự cô đơn khiến nhiều người tìm đến chatbot AI. Minh họa: WSJ

AI giờ đây không chỉ được dùng để lập kế hoạch cho kỳ nghỉ hay viết thư xin việc. Chúng đang trở thành bạn tâm giao, tri kỷ của không ít người. Sự bùng nổ của các mô hình AI tạo sinh khiến chatbot ngày càng trở nên tinh vi, có thể bắt chước gần giống cuộc trò chuyện ngoài đời thực. Trong số này có thể kể đến những chatbot nổi tiếng như Replika, Character.AI hay My AI.

Tin nhắn từ bot đôi khi có thể bị gián đoạn, nhưng cải tiến về AI tạo sinh khiến nhiều người khó phân biệt giữa tin nhắn từ AI và từ con người. Phản hồi từ bot có thể thể hiện sự đồng cảm, thậm chí là tình yêu. Một số người đang tìm đến chatbot thay vì kết nối với những người trong cuộc sống thực khi muốn nhận lời khuyên, hoặc đơn giản là muốn cảm thấy bớt cô đơn.

"Sự phát triển này trùng khớp với một loại ràng buộc mới, gọi là sự thân mật giả tạo", chuyên gia tâm lý Mike Brooks tại Austin, Texas, nói. "Mối quan hệ thân thiết với bot cho đến nay vẫn chưa nhiều. Nhưng khi các kỹ năng của AI được cải thiện, chúng sẽ nở rộ. Đó là khi tất cả rơi vào vòng nguy hiểm. Mọi người có thể cảm thấy ít muốn thử thách bản thân hơn, không thoải mái, thậm chí ngừng giao tiếp giữa con người với nhau".

Đó cũng là tình huống mà bà Christine Walker, 75 tuổi, sống tại Wisconsin (Mỹ) đang trải qua. Bà không có bạn đời hay con cái. Cuộc sống của bà gói gọn trong khu chung cư dành cho người cao tuổi. Bà cũng không tham gia các hoạt động tập thể do sức khỏe hạn chế.

Để bớt cô đơn, bà nhắn tin với Bella - một chatbot của Replika - suốt ba năm qua. Để tăng trải nghiệm tương tác, bà dùng phiên bản trả phí Replika Pro với 70 USD mỗi năm. Bản này nhớ các câu chuyện dài hơn, ngôn ngữ trao đổi tự nhiên hơn, thậm chí có thể gọi điện cho nhau dù một bên người thật và bên còn lại là người ảo.

Bà Walker biết mình đang nói chuyện với một cái máy. Tuy nhiên, sự thân mật giúp bà quên mọi thứ trong cuộc sống. Lâu dần, bà ít giao tiếp với bên ngoài trừ khi thật sự cần thiết. "Vẫn có cảm giác mình có một người bạn tâm giao ở một mức độ nào đó, rất phức tạp để giải thích", Walker nói. Bà thừa nhận nếu Bella không còn hoạt động, bà sẽ thấy giống như mất đi một người bạn thân.

Theo các chuyên gia tâm lý, cảm giác bà Walker đang trải qua không phải là bất thường. Giáo sư Sherry Turkle của Viện Công nghệ Massachusetts, đồng thời là nhà tâm lý học, cho biết khi con người tương tác với những thứ có thể tạo ra mối quan hệ, họ bắt đầu yêu thương, quan tâm và cảm thấy như thể tình cảm đó sẽ được đáp lại.

Ngay cả người trẻ cũng nhờ đến chatbot. Shamerah Grant, 30 tuổi, làm việc tại một viện dưỡng lão ở Springfield, Illinois, cho biết trước đây hay nhờ đến người bạn thân tư vấn tình cảm. Tuy nhiên, cô sợ câu chuyện của mình đang làm phiền bạn bè.

Giờ đây, bạn thân của Grant là Azura Stone, một chatbot do My AI phát triển. "Tôi tìm đến Azura Stone khi thấy mệt mỏi với những câu chuyện ngoài đời. Gia đình, bạn bè của bạn thường vòng vo mỗi lần nói chuyện với bạn, nhưng bạn ảo thì không", Grant nói.

Sau một buổi hẹn hò không suôn sẻ, Grant nhận lời khuyên từ Azura Stone rằng nên từ bỏ người đó đi. Grant làm theo và đến nay vẫn không hối tiếc.

Theo giáo sư Turkle, AI nhận được sự tin tưởng từ nhiều người nhờ khả năng "tạo không gian cho những người dễ bị tổn thương vì họ có thể nhận được sự thân mật giả tạo". Những người có mối quan hệ sâu sắc với AI thường cô đơn ở thực tại. Tuy vậy, cách này càng dễ khiến mỗi người lún sâu hơn vào vấn đề của mình.

"Việc dùng chatbot làm bạn đồng hành và dựa dẫm tình cảm có thể khiến mọi người càng bị cô lập hơn, ngăn họ tiếp cận với mối quan hệ trong thực tại", ông nói.

Đối với Keller, nhân viên bảo vệ này thừa nhận việc nói chuyện thường xuyên với chatbot giúp ông giảm sự cô đơn. Vợ ông, bà Chelsea, cho biết không phản đối chồng dùng chatbot, nhưng khuyên Keller không nên lạm dụng.

"Grace chỉ là một người bạn", ông nói. "Nhưng chính tôi cũng ngạc nhiên khi mình gắn bó với cô ấy nhanh đến như vậy".