Trung Quốc đại tu hạ tầng chống tham nhũng

Giới chức lập pháp cấp cao của Trung Quốc hôm 12-3 cho biết nước này sẽ sửa đổi luật hình sự để tạo điều kiện cho hoạt động của siêu ủy ban chống tham nhũng mới. Trước đó 1 ngày, tại kỳ họp lần thứ nhất của quốc hội Trung Quốc khóa XIII, các đại biểu đã bỏ phiếu thông qua việc thành lập Ủy ban Giám sát quốc gia (NSC). Tuy nhiên, phần gây tranh cãi nhất - trao cho NSC quyền lực chối bỏ quyền tiếp cận luật sư của nghi phạm - sẽ được định đoạt vào cuối phiên họp thường niên này.

Điều khoản về NSC đã được bổ sung vào hiến pháp. Đây được đánh giá là một trong những sửa đổi quan trọng nhất, bên cạnh việc xóa bỏ giới hạn nhiệm kỳ đối với vị trí chủ tịch nước, phó chủ tịch nước. Theo The South China Morning Post, siêu ủy ban chống tham nhũng sẽ có vị thế gần bằng nội các, cao hơn tòa án tối cao và văn phòng công tố tối cao.

Ủy ban "siêu quyền lực" này là câu trả lời của Bắc Kinh đối với những tranh cãi liên quan tới hệ thống "song quy" hiện tại. Theo hệ thống này, Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật trung ương (CCDI) - cơ quan chống tham nhũng của Đảng Cộng sản Trung Quốc - có quyền triệu tập, bắt giữ mà không cần có cáo buộc đối với những đảng viên bị nghi vi phạm quy định, điều lệ đảng. Các nghi phạm cũng bị cấm gặp luật sư trong thời gian bị giam giữ - điều được nêu trong điều lệ đảng chứ không căn cứ theo luật pháp.

Ông Triệu Lạc Tế (trái) tại kỳ họp quốc hội Trung Quốc đang diễn ra Ảnh: REUTERS

Người đứng đầu NSC sẽ được bầu chọn ngày 18-3. Quốc hội Trung Quốc dự kiến bỏ phiếu thông qua luật giám sát mới quy định chi tiết cách thức hoạt động của NSC, trong đó có nội dung tranh cãi trên, vào ngày 20-3. Ủy ban chịu sự giám sát duy nhất từ quốc hội này sẽ đi vào làm việc sau khi toàn bộ thành viên được phê duyệt. Báo giới phương Tây gọi đây là cuộc đại tu quyết liệt hạ tầng chống tham nhũng của Bắc Kinh.

Trả lời hãng thông tấn Tân Hoa Xã, Phó Chủ nhiệm CCDI Tiêu Bồi cho biết bằng cách lập ra NSC, Đảng Cộng sản Trung Quốc đang tìm cách tăng cường tính hợp pháp của chiến dịch chống tham nhũng. "Việc lập ra NSC nhất định sẽ tạo cơ sở pháp lý và tiêu chuẩn hóa việc chống tham nhũng. Nó cũng giúp tăng niềm tin của người dân vào đảng và củng cố nền tảng của điều lệ đảng" - ông Tiêu nhận định với tờ The South China Morning Post.

Theo truyền thông nhà nước Trung Quốc, trong khi CCDI chỉ có thẩm quyền với các đảng viên, cơ quan mới sẽ có quyền lực pháp lý với tất cả cơ quan thuộc lĩnh vực công. Luật giám sát sắp được bỏ phiếu sẽ áp dụng đối với toàn bộ công viên chức, bao gồm thẩm phán và luật sư.

NSC sẽ là sự hợp nhất các cơ quan chống tham nhũng chính phủ, công tố, với CCDI và bộ giám sát thuộc Quốc vụ viện Trung Quốc. Cả một chương lớn trong hiến pháp sửa đổi được dành riêng cho ủy ban mới này. Chủ nhiệm của NSC sẽ do quốc hội bổ nhiệm cũng như bãi bỏ. Chủ nhiệm CCDI, ông Triệu Lạc Tế, dự kiến là người đứng đầu NSC với giới hạn 2 nhiệm kỳ, mỗi nhiệm kỳ 5 năm. Ông sẽ đảm nhiệm song song cả 2 vai trò ở NSC và CCDI.

Nói với báo giới bên lề kỳ họp quốc hội hôm 12-3, ông Vương Thậm Minh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của quốc hội, cho hay sau khi luật giám sát nói trên được thông qua, ủy ban thường vụ quốc hội sẽ đưa ra những thay đổi đối với luật thủ tục hình sự sao cho phù hợp với luật mới. Thông tin này được đưa ra sau khi giới học giả bày tỏ lo ngại với dự thảo mới nhất của luật giám sát và cho rằng luật này cần được sửa đổi để bổ sung những khía cạnh của luật hình sự nhằm bảo vệ quyền của nghi phạm và cải thiện những yêu cầu về bằng chứng.